Ongelijkheid escaleert : 62 superrijken bezitten evenveel als armste helft van de wereld

Een nieuw Oxfam-rapport toont aan dat het vermogen van 62 superrijken sinds de economische crisis met 44% gegroeid is, terwijl de armste helft van de wereld zijn vermogen met 41% zag dalen.

De wereld is de laatste 15 jaar een pak rijker geworden.  Maar de helft van die welvaartsgroei is terechtgekomen bij de 1% rijkste mensen.  Dat blijkt uit een recente studie van Oxfam.  De bekende ontwikkelingsorganisatie benadrukt dat de strijd tegen belastingparadijzen die extreme ongelijkheid moet helpen terugdringen.

Eén treinwagon
"We leven vandaag in een wereld waar 62 mensen even veel rijkdom bezitten als de armste helft van de wereldbevolking.  Nauwelijks 5 jaar geleden waren dat nog 388 personen", legt Winnie Byanyima, directeur van Oxfam International, uit.  Het nieuwe Oxfam-rapport toont aan dat het vermogen van die 62 superrijken sinds de economische crisis met 44% gegroeid is.  "Terwijl de armste helft van de wereld zijn vermogen met 41% zag dalen.
Welvaartsgroei vloeit dan ook in grote mate terug naar wie al veel bezit.
De afgelopen 15 jaar kwam 50% van de groei terecht bij de 1% rijkste mensen.  Omgekeerd kon de armste helft van de wereldbevolking slechts rekenen op 1% van die groei", aldus Byanyima.

"Het is ronduit onaanvaardbaar dat de armste helft van de wereldbevolking even veel bezit als enkele tientallen superrijken, die samen in één treinwagon zouden passen.  We mogen niet langer toezien hoe honderden miljoenen mensen honger lijden terwijl de middelen die gebruikt kunnen worden om hen te helpen, opgeslorpt worden door enkelingen bovenaan de ladder."

Belastingparadijzen
Om extreme ongelijkheid aan te pakken, richt Oxfam haar pijlen op belastingparadijzen.  "Berekeningen tonen aan dat een totaal van 7.000 miljard euro aan persoonlijke vermogens verborgen zit op offshore bankrekeningen", legt Byanyima uit.  "Overheden lopen zo miljarden aan belastinggeld mis.  In Afrika alleen al gaat het om een verlies van bijna 13 miljard euro."

Ook 188 van de 201 grootste bedrijven wereldwijd zijn volgens Oxfam aanwezig in belastingparadijzen. Bedrijfsinvesteringen in belastingparadijzen zijn tussen 2000 en 2014 bijna verviervoudigd.  Als wereldleiders extreme armoede willen uitroeien tegen 2030 is het nodig dat overheden voldoende belastingen kunnen innen."  En daarvan moet iedereen een deel betalen - ook multinationals en rijke mensen", besluit Byanyima.


Bron : Knack

Spaargeld in gevaar door nieuwe bail-in regels

Sinds 1 januari van dit jaar zijn er nieuwe bankregels van kracht in de 28-lidstaten tellende Europese Unie (EU).  De redding ('bail out') van banken met belastinggeld wordt daardoor - in theorie - verboden.  De bedoeling van dit nieuwe reglement is om het bancaire stelsel te versterken en de risico's voor de economie te verminderen.  Onderzoek leert echter dat de mogelijkheid van een nieuwe bankencrisis en van nieuwe economische schokken beduidend is toegenomen.

Waarom heeft de EU nieuwe bankregels geïmplementeerd ?  Omdat sterke landen, Duitsland op kop, niet willen instaan voor de slechte leningen (de schattingen lopen uiteen van 1.000 tot 5.000 miljard €) op de Europese bankbalansen. Europa, in tegenstelling tot de Verenigde Staten, heeft haar bankwezen inderdaad nog steeds niet geherkapitaliseerd.  Er bestaat geen Europese transferunie en geen Europese bankenunie.

Vanaf 1 januari 2016 geldt er een vastgelegde 'volgorde van redders' ingeval een bankfaillissement optreedt. Eerst dienen de aandeelhouders tussenbeide te komen, vervolgens de obligatiehouders van de te redden bank en als laatste de depositohouders die minimaal 100.000 € (het bedrag van de depositogarantie) bij die instelling aanhouden. Over dat laatste kunnen we kort zijn : ingeval een grootbank overkop zou gaan, stelt die staatsgarantie tot 100.000 € niet veel voor want de overheid beschikt lang niet over voldoende middelen om elke rekeninghouder te vergoeden.

Een bail-in wordt door de EU voorgesteld als hét model om de belastingbetalers te behoeden voor het faillissement van een systeembank ('too big to fail').  Waarbij men er correct van uitgaat dat het bankroet van een systeembank het financiële systeem en de economie ernstige schade kan berokkenen.
Tot zover de theorie.  De vraag is wat er in de praktijk zal gebeuren.  Zal men een systeembedreigende bankgigant zomaar aan haar lot overlaten ? De belangrijkste rode draad doorheen de financiële crisis sinds 2008, is het onmiskenbare feit dat de grootbankiers steeds weer uit de wind worden gezet en dat de gemeenschap telkens wordt aangesproken om de factuur te betalen.  Men kan er gif op innemen dat, als puntje bij paaltje komt, de too big to fail-banken toch weer een reddingsboei zullen toegeworpen krijgen.

Bovendien lopen Europese banken door deze nieuwe bail-in regels wel degelijk méér gevaar dan voorheen. Banken hebben 'extra' geld verdiend door de staatsobligaties van hun eigen land te kopen, voordat de Europese Centrale Bank die opkocht.  Met deze nieuwe regels wil men dat proces nu ontmoedigen, met als gevolg dat dit banken potentieel geld kan kosten. Welke investeerder wil er trouwens een bankobligatie kopen als nu de kans bestaat dat men daarmee al z'n centen kwijtspeelt ? Banken zullen vanaf heden moeilijker op lange termijn- financiering beroep kunnen doen.

Maar ook depositohouders riskeren nu het slachtoffer te worden van confiscatie.  In hoeverre houden de Europese beleidsbepalers ons overigens voor de gek door een onderscheid te willen maken tussen belastingbetalers ('bail out') en rekeninghouders ('bail-in') ?!  De recente bail-ins (Cyprus, Oostenrijk, Portugal, Italië), waarbij 10.000en bankcliënten reeds miljarden hebben verloren in bankproducten en -obligaties - zelfs bij een solvabele instelling als de Portugese Nova Banco - zijn daarom een heel ernstige waarschuwing.

Wat bij dit alles bijzonder opvalt, is het feit dat deze nieuwe bancaire regels niet of nauwelijks ter sprake zijn gekomen in de massamedia.  Terwijl potentiële bail-ins een groot risico vormen voor de deposito's van beleggers, spaarders en zelfs van ondernemingen.
Het feit dat het Europese bankensysteem nog altijd in slechte papieren zit, zou bij een nieuwe bankenpaniek zelfs kunnen leiden tot een algemene confiscatiemaatregel, bijvoorbeeld opgelegd door de Trojka (het gezamenlijk optreden van het Internationaal Monetair Fonds, de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank).

Welke rol speelt een klassieke bank in ons economische systeem ?  Een bank zet spaargeld om in leningen aan bedrijven (investeringen) en aan gezinnen (consumptie), waardoor de economie wordt aangezwengeld. Met andere woorden, deposito's vormen het bronkapitaal, het levensbloed van de economie en dus is het aantasten daarvan zonder meer extreem gevaarlijk.  De wereldeconomie heeft reeds behoorlijk wat last van neerwaartse druk en het confisceren van (Europees) spaargeld zou die ongunstige evolutie nog versterken.  

Uw en mijn spaargeld verkeren in reëel gevaar.  En dat omwille van de ontoereikendheid van het depositogarantiestelsel, de bedenkelijke bankensituatie in Europa maar ook de nieuwe bail-in regels zelf. Het is dus aangewezen om te opteren voor een conservatieve bank met een behoorlijk eigen vermogen (minstens 10% van het balanstotaal) en daar niet meer dan een bedrag van 50.000 € aan te houden.


Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Alvast dank !

Het enorme verschil tussen bruto- en netto-inkomen in België

Om in België een netto-inkomen van 100 € te verwerven, is een bruto 'supersalaris' nodig van bijna 250 €. Geen enkel Europees  land hanteert dergelijk hoge sociale - en fiscale lasten.  

Het volgende artikel bespreekt de Franse druk op het werknemersinkomen, maar kan net zo goed worden gelezen als blauwdruk voor de Belgische situatie :

En France, pour 100 euros nets, il faut 235 euros de salaire "super brut".

Niet of maar wanneer krijgen we een nieuwe Europese bankencrisis?

De financiële crisis van 2008 was vooral een bankencrisis waarvan de impact tot op vandaag wordt gevoeld.  Verschillende cruciale elementen die deze grote bankenproblematiek hebben veroorzaakt, zijn echter nog steeds niet weggenomen.

De bekende ex-hoogleraar Jean-Pierre Chevallier maakt op zijn blog chevallier.biz  regelmatig een round up van de Europese grootbankensituatie.  Net als Chevallier gaan de meeste waarnemers uit van 1 € eigen vermogen tegenover 10 € vreemd vermogen als minimale veiligheidsnorm voor een bankbalans.  Uit onderstaande grafiek blijkt echter dat geen enkele grote Europese speler nog maar in de buurt komt van die verhouding (de groene lijn).

Zo zou het verlies van een schamele 3% van het balanstotaal het eigen vermogen van de Franse bankreus Société Générale volledig wegvegen.  Over de zeer hachelijke situatie van Deutsche Bank hebben we het recent nog gehad.  Er zijn zelfs experts (lees hier en hier) die menen dat het eigen vermogen van een privé-bank tussen de 20 en 30% van haar activa zou moeten bedragen !  

Het is een feit dat de Europese financiële sector beter gekapitaliseerd is dan in 2008, maar nog lang niet in die mate dat we op twee oren kunnen slapen.  De bekende hoofdeconoom van de Amerikaanse bank Citigroup, Willem Buiter, schat het vermogenstekort van de Europese banksector op 1.000 à 3.000 miljard €.  

Waarom is het voor Europese banken moeilijk om nieuw eigen vermogen aan te trekken ? Financiële instellingen geven er sowieso de voorkeur aan zoveel mogelijk van hun kredietverlening met vreemd vermogen te financieren omdat de rente op een lening aftrekbaar is voor de vennootschapsbelasting.  De aandeelhouder van de bank, die in dat geval zijn kapitaal niet hoeft aan te spreken, zal in die situatie een hoger rendement realiseren. Welke investeerder wil bovendien geld steken in aandelen van banken die vermoedelijk insolvabel zijn ?  De spectaculaire terugval van de Europese bankaandelen (zie grafiek hieronder) spreekt in deze dan ook boekdelen.

Zoals Geert Noels van Econopolis reeds meermaals gesuggereerd heeft, dienen banken te worden behandeld als kerncentrales.  De hele samenleving, behalve de aandeelhouders en de bankiers, heeft belang bij hogere kapitaalbuffers.  

Niet alleen de onderkapitalisatie is een probleem.  Verschillende specialisten maken zich ook zorgen over de kwaliteit van de uitstaande leningen op de Europese bankbalansen. Martin Armstrong : "Als de uitstaande leningen op marktwaarde zouden worden gewaardeerd, zou blijken dat het Europese banksysteem zo goed als insolvabel is".

Heel veel banken hebben nog een pak slechte kredieten op de balans staan.  Zo heeft de Europese bankensector een bedrag van 9.000 miljard € uitgeleend aan de opkomende landen. Grondstoffen zijn voor deze naties een onmisbare bron van inkomsten. Voornoemde schuldenlast en de ineengezakte grondstoffenprijzen, samen met de sterk teruggevallen wereldhandel (groeivertraging China), maken dat die leningen een bijkomend risico vormen voor de Europese banken (lees ook hier en hier).  
Typevoorbeeld van hetgeen zich afspeelt in Europa zijn de problemen van de slechte leningen ter waarde van 330 miljard € (17% van het Italiaans BBP) op de balansen van de Italiaanse banken.

Een ander gegeven dat een grote rol heeft gespeeld in de bankencrisis van 2008, is het feit dat de systeembanken te groot waren ten opzichte van hun respectievelijke economieën. Hoe is het daarmee gesteld ? Volgens een rapport van de Financial Stability Board zat er in 1990 een bedrag gelijk aan 16% van het wereld BBP op de balansen van de 10 grootste banken.  In 2008 was dat gegroeid tot 40%.  Momenteel bedraagt dit toch nog 26.000 miljard dollar of 35% van het globale BBP. Het 'too big to fail' - probleem is dus nog niet van de baan, ook niet in Europa.

Er zijn nog redenen om zeer bezorgd te zijn over de gezondheidstoestand van de Europese financiële sector. Zo doet de sterk gedaalde rente de rentemarge van de banken - en dus de basis van hun verdienmodel - inkrimpen.  De turbulentie op de financiële markten blijft aanhouden, banken verdoezelen cijfers en veel wordt verstopt in allerlei derivatenconstructies.

Einde 2014 meende het Internationaal Monetair Fonds dat het totale bedrag van ongunstige kredieten in Europa zo'n 1.000 miljard € bedroeg.  Anderen denken dat het gaat om 3.000 miljard €.  De ervaren specialist Diederik Schmull sluit niet uit dat het Europese bankwezen in totaal zo'n 5.000 miljard € zou moeten afschrijven, gelijk aan 1/3 van het Europese BBP...

Anders dan in Europa, heeft men in de Verenigde Staten simultaan de financiële sector gesaneerd en geherkapitaliseerd.  In Amerika is het ook gebruikelijk dat bedrijven zich financieren via uitgifte van aandelen en obligaties.  In Europa gebeurt dit voornamelijk door bankfinanciering, hetgeen de Europese banken kwetsbaarder maakt.

Als men alle voorgaande gegevens op een rijtje zet, kan men moeilijk anders dan tot de conclusie komen dat een nieuwe Europese bankencrisis onvermijdelijk is.  Alleen de timing daarvan is niet te voorspellen.


Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Alvast dank !

Wordt Deutsche Bank het Waterloo van de Europese economie ?

In tegenstelling tot wat velen denken zijn het niet JP Morgan of Goldman Sachs die zichzelf met de grootste derivatenblootstelling opgezadeld hebben.  De onfortuinlijke nummer één in deze is de grootste bank van Duitsland, de in 1870 gestichte Deutsche Bank.

Financiële derivaten zijn beleggingsinstrumenten die hun waarde ontlenen aan de waarde van een ander - reëel - goed, zoals bijvoorbeeld aandelen, olie, graan enz.  De financiële wereld gebruikt dergelijke derivaten (ook afgeleide producten genoemd) om risico's te verkleinen of om te speculeren.

Uit bovenstaande grafiek blijkt dat de derivatenportefeuille van de Deutsche Bank bijna 5x zo groot is als het BBP (bruto binnenlands product) van de eurozone-economie en maar liefst 16x de omvang bedraagt van de Duitse economie.  Die blootstelling is inderdaad bruto, maar wordt netto als slechts een van de tegenpartijen in de onderpandketen (in het huidige banksysteem is iedereen met elkaar verbonden) failliet gaat en haar verplichtingen dus niet kan nakomen.  Zo bracht het faillissement van Lehman Brothers en het bijna-bankroet van AIG in 2008 een vreselijke kettingreactie op gang waarbij de belastingbetalers vele miljarden moesten ophoesten.

De grote, reeds jarenlang aanslepende, problemen van Deutsche Bank weerspiegelen zich ook in de resultaten. Einde januari biechtte de bank een recordverlies op van 7 miljard € (meer dan tijdens het dieptepunt van de financiële crisis !). 
De verhouding tussen het eigen vermogen en het balanstotaal (de reële hefboom) bedraagt 3,1%.  En dat terwijl de meeste specialisten een ratio van 10% vooropstellen. Om aan die veilige 10% te geraken, benodigt Deutsche Bank volgens de Franse gepensioneerde hoogleraar Jean-Pierre Chevallier echter een kapitaalinjectie van maar liefst 99 miljard €. De nieuwe bail-in regels van de EU, van kracht sinds 1 januari van dit jaar, verbieden echter dat overheden nog tussenkomen in de redding van hun banken.

De ondergang van deze Duitse Titanic zou een financiële tsunami doorheen Duitsland jagen, maar waarschijnlijk ook de basis van het Europese financiële en - bancaire systeem onderuithalen.

Slimme beleggers hebben in de gaten dat de grote Duitse bankinstelling een groot risico vormt.  Uit onderstaande grafiek blijkt dat de Credit Default Swaps (financiële instrumenten die het risico op een faillissement afdekken) van Deutsche Bank op korte tijd serieus zijn gestegen.  Gaan die investeerders er misschien van uit dat we hier te maken hebben met het Europese Lehman ?

Niemand kan voorspellen wat er op korte termijn zal gebeuren.  Maar de langere termijn ziet er zonder meer onrustwekkend uit.  

Deutsche Bank is al een hele tijd onophoudelijk verwikkeld in allerlei maffiose schandalen (lees hier, hier en hier).  De zichzelf goed bedienende topmensen van deze instelling waren en zijn perfect op de hoogte van de enorme risico's van hun 'beleid'.  Zij tonen hoegenaamd niet de minste scrupules om de gehele bevolking, spaargelden en werkgelegenheid incluis, simpelweg te gijzelen.  De medeverantwoordelijkheid van de Duitse politici is in deze eveneens verpletterend : belastinggelden gebruiken om bodemloze putten te vullen zonder dat er reële dwangmaatregelen ter verandering worden opgelegd.

Vele vragen omtrent het gevoerde 'reddingsbeleid' van de Europese banken blijven onbeantwoord :

• Wie zijn die topmanagers die erin slagen om continu de bevolking en de bestaande wetten te trotseren ?
• Wie beschermt hen en verschaft hen onschendbaarheid en straffeloosheid ?
• Wie profiteert van de slechte situatie van de Europese banken ?
• Fungeren de Europese banken als de ultieme pluggen van het planetaire casino ? Worden zij misschien beschouwd als de vuilnisbakken van het financiële  wereldnetwerk ?

Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Alvast dank !

Welk wonder kan de wereldeconomie nog redden ?

Centrale banken, de grote - en enige - rechthouders van het globale monetaire systeem lijken momenteel, en steeds meer, de controle kwijt te raken.  Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft sinds 2014 reeds 9x haar voorspelling betreffende de groei van de wereldeconomie moeten terugschroeven.  De wereldhandel is sterk teruggevallen, vooral omwille van de hoge totale schuldenlast.  Bovendien blijft de wanorde en volatiliteit op de financiële markten toenemen. Wat is er precies gaande ?

De twee basisstrategieën van de centrale banken, kwantitatieve verruiming (QE) en het aanhouden van de nulrente - telkens met de zogezegde bedoeling om de groei te herstellen en zowel inflatie als een welvaartseffect te creëren - hebben slechts negatieve gevolgen voortgebracht.  Hun acties hebben namelijk geleid tot het ontstaan van omvangrijke aandelen- en vastgoedbubbels, waarbij grootbanken, beursgenoteerde multinationals en speculanten (allemaal "Wall Street") enorm geprofiteerd hebben ten koste van de werkgelegenheid en het budget van gezinnen en kleine - of middelgrote bedrijven (samen is dat "Main Street").

Sinds maart 2008 hebben alle centrale banken samen de intrestvoeten maar liefst 637 keer verlaagd. Tegelijkertijd hebben ze een recordbedrag van 12.300 miljard dollar aan activa opgekocht.  De nationale bankiers hebben als dusdanig nog nauwelijks enige mogelijkheid om als reddende engelen op te treden, integendeel.

Transportindexen schetsen over het algemeen een goed beeld van de ontwikkeling van de wereldhandel. Zeer recent noteerde de Baltic Dry Index, de belangrijkste graadmeter voor de tarieven van de bulkscheepvaart, de laagste stand ooit.  

Er is een overaanbod aan bulkschepen, maar ook op andere terreinen van de wereldeconomie kan men de overcapaciteit (ijzerertsmijnen, staal- en aluminiumfabrieken enz) vaststellen.  De jaarlijkse groei van de wereldhandel was al, sinds 2008, ingestort van 7,4% (de periode tussen 1992 en 2006) naar amper 1% in 2015. Volgens het IMF was de groei van de wereldexport in 2015 bijna het slechtste resultaat in 50 jaar.

De belangrijkste reden voor de momenteel lage wereldvraag dient echter te worden gezocht bij hét centrale probleem van de wereldeconomie : de excessieve schuldenlast.  Het onvermijdelijke afbouwen van die schuld maakt dat de globale economie het steeds lastiger heeft om te groeien. Volgens een studie van het bekende managementbureau Mc Kinsey is de wereldschuld opgelopen tot 199.000 miljard dollar (2e kwartaal 2014), vergeleken met 142.000 miljard dollar einde 2007.  Sindsdien is de globale schuld dus met 57.000 miljard toegenomen.  Maar in dezelfde periode is het wereld BBP slechts met 15.000 miljard dollar gestegen, namelijk van 55.000 miljard naar zo'n 70.000 miljard.  De 57.000 miljard dollar, die er door de monetaire stimulus van de centrale banken is bijgekomen, hebben dus nauwelijks 15.000 miljard dollar aan nieuw BBP gegenereerd.

In een van onze vorige bijdragen hebben we het reeds gehad over de mogelijkheid van een oorlogsconflict in het Midden-Oosten.  Maar ook andere grote problemen lijken zich toe te voegen bij de wegzakkende wereldgroei : de opmars van negatieve rente, de 'war on cash' : overheden die chartaal geld willen uitschakelen, de lage olieprijsproblematiek, de grote moeilijkheden in China en Japan en de wankele eurozone (Griekenland niet opgelost, Portugal : stijgende obligatierente, Italië : slechte leningen op Italiaanse bankbalansen ter waarde van 17% van het BBP, mogelijkheid Brexit, wankele grootbanken : Deutsche Bank !, 
de migrantencrisis ...).

De eindconclusie kan niet anders zijn dan dat het er niet goed uitziet voor de wereldeconomie.  En dat we niet te maken hebben met een gewone recessie of iets dergelijks, maar met een structurele crisis van het kapitalistische systeem.  In die zin blijft het verbazingwekkend dat de massamedia deze dringende problematiek zo goed als nooit (willen ?) aankaarten.


Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Alvast dank !
Do follow link directory

De zucht naar geluk en efficiëntie maakt ons ziek

Wat is borderline ?  Deze diagnose wordt gesteld bij mensen die kampen met verlatingsangst, emotioneel labiel zijn, moeite hebben om hun agressie te beheersen, het leven als zinloos ervaren en een laag gevoel van eigenwaarde hebben.  

Psychiater en auteur van de bestseller "Borderline times - het einde van de normaliteit", Dirk De Wachter, diensthoofd systeem- en gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven (campus Kortenberg), ziet deze gedragingen en houdingen niet alleen bij individuele mensen, maar herkent ze ook in de maatschappij als geheel. Hij legt ongemakkelijke waarheden bloot in een postmoderne samenleving waar maatschappijcritici beschouwd worden als lastverkopers.  In het volgende interview, van iets oudere datum maar met nog altijd brandend actuele inzichten, licht hij een en ander toe.

Met mijn blog hoop ik mensen te kunnen inspireren om meer hun passie te volgen. Is dat overdreven ?

De Wachter : Dat is heel mooi, maar toch ook problematisch. Omdat we dan de grenzeloosheid beoefenen. Laten we leren zien dat de wereld beperkt is.  En dat het niet altijd fantastisch is.  Je passie volgen is een bijzonder goed idee, maar vergeet niet dat in alle jobs, ook in de mijne, de dingen soms bijzonder lastig en frustrerend zijn.  Dat hoort bij het leven.  De boutade die ik gebruik is 'we moeten leren een beetje ongelukkig zijn'.  Dus als je zegt "volg je passie", dan zeg ik ja, maar hou er rekening mee dat dat niet altijd alleen maar leukigheid is.  Want dat gaat tegenvallen.  Als je zeer gepassioneerd voor iets gaat, dan moet je er ook rekening mee houden dat dat af en toe behoorlijk lastig zal zijn.

Veel mensen zijn ontevreden met hun job.   Liggen onze verwachtingen te hoog ?

Er zijn twee dingen eigen aan de mens : de nood aan anderen, aan hechting en de nood aan zinvolheid.  Het gevoel iets betekenisvol te doen.  Dat is een groot probleem van onze tijd. Veel jonge mensen denken van 'ik doe maar wat'.  Dan is die uitspraak van "volg je passie" wel heel interessant.

Want als je passie te maken heeft met een engagement, met de ander met grote A, dan is je passie volgen het mooiste dat je kan doen.  Iets doen waarin je gelooft, je leven een richting geven.  Something to live up to.  Dat is levensnoodzakelijk voor het menselijke dier.  Het hoeft niet altijd rechtstreeks ontwikkelingshulp te zijn, maar gewoon iets met betekenis.  Dat klinkt vlug heel wollig, maar het is essentieel.  Als je passie volgen te maken heeft met enkel voor het egocentrische genot gaan, dan is dat eindigend in ledigheid.

U sprak in uw boek over de illusie van de maakbaarheid van de mens. Vandaag de dag lijkt het dat we zo veel opties hebben.  Er is zo veel mogelijk.

Dat is schijn.  Zo veel opties, zo veel mogelijkheden en nog nooit zo veel mensen in de psychiatrie.  Dat is de paradox. Het lijkt alsof de wereld aan onze voeten ligt.  Doe enquêtes bij twintigjaren en zie dat we nooit zo gelukkig zijn geweest, zogezegd.  Iedereen vindt alles fantastisch.  Op Facebook vindt iedereen alles leuk.  En tegelijkertijd komt diezelfde populatie met horden tot bij mij, zeggende dat ze niet meer kunnen.  Ze zien het leven niet meer zitten.  Dat gaat daar mee gepaard.  Dat is de paradox waarvan ik vertrek.  We leven in zo'n onrealistische oververhitte gelukscultuur, dat we daar wel ziek van moéten worden. Laat ons eens een beetje temperen.  Laat ons aanvaarden dat het leven eindig en beperkt is. En dat dat best oké is.  En laat ons daar het beste van maken.  Geen makkelijke boodschap voor jonge mensen.

Toch lijkt een optimistische levenshouding belangrijk.

Ik pleit voor nuance.  We moeten niet massaal streven naar 100% geluk.  En ook oog hebben voor ongeluk.  Is het niet dat van jezelf, dan voor het ongeluk van anderen.  Ik ben psychiater, ik zie hier hoe moeilijk het leven voor vele mensen kan zijn.  Om dan te zeggen 'kijk eens hoe fantastisch', vind ik zelfs onheus.  Je zal maar als kind door je ouders niet graag gezien worden.  Dan is het leven geen evidentie.  Ik vind dat we moeten leren een beetje ongelukkig zijn.  Al was het maar om wille van de miserie en de onrechtvaardigheid van het bestaan. Want als we daar niet wat ongelukkig over zijn, dan doen we ook niets aan de wereld.  Dan vinden we in ons bubbelbad te borrelen als weekdieren tot we vermosselen tot hersenloze nietsigheden.  Af en toe ongelukkig zijn vind ik een soort morele plicht van waaruit een engagement vertrekt om de wereld beter te maken.  Dat klinkt natuurlijk heel pastoorderig.

Zoals de pastoor ons ook vertelt dat we onze naaste lief moeten hebben ?

Inderdaad.  Ik probeer niet pastoorderig te klinken.  Gelukkig lijk ik meer op Nick Cave dan op een pastoor. Maar je kan niet anders dan pleiten voor een engagement.  Dat is een weinig coole, sexy boodschap, maar die komt toch op een of andere manier wel aan.  Dat doet me plezier.

Anderen zijn essentieel.  Het bestaan is eigenlijk maar gegeven door de blik van de ander. Door een andere mens die je ziet en zegt dat hij je nodig heeft.  Het is maar door te leven met anderen, dat je bestaat.  Dat is de Leviaanse filosofie. En dat vind ik heel toepasselijk op een wereld waarin het egocentrische geluksidee centraal staat.  Op iets van ikke, ikke, ikke.  Heel individueel.  Ontplooiing, tot je je tussen de plooien niet meer terugvindt.  Dat leidt op lange termijn tot vernietiging van het maatschappelijk weefsel.  Als niemand meer inzit waar jij mee bezig bent.  Als je enkel bezig bent met jezelf.  Dan vernietigt dat het sociale.  En dat gaat niet.  Want mensen hebben elkaar nu eenmaal nodig.  De mens is een sociaal dier.

U haalde ook aan dat eenzaamheid vandaag een nog groter probleem is dan depressie.

Dat is een heel groot probleem van onze samenleving.  Meer en meer mensen wonen alleen. Grote steden zitten vol met eenzame mensen, die met niemand spreken.  

Onze efficiëntiecultuur doet daar geen goed aan.  Kijken we bijvoorbeeld naar de bankwereld.  Daar is self banking de norm geworden.  Iedereen moet zijn verrichtingen via de computer doen.  In de supermarkt is er self scanning.  Dat is natuurlijk goedkoper en efficiënter als je het zuiver economisch bekijkt.  Maar op den duur ga je geen menselijk contact meer hebben.  Wat gebeurt er : deze mensen voelen zich eenzaam en komen bij mij. Ik geef hen dan geen pillen, maar stuur verpleegkundigen en sociale werkers aan huis.  Dat doen we tegenwoordig in de psychiatrie.  Dat kost de maatschappij veel geld, maar het werkt wel.  Mensen hebben daar deugd van.  

Die efficiëntiecultuur die economisch gestuurd is, zorgt voor 'collateral damage' van eenzaamheid en gebrek aan sociaal contact.  Ik pleit dan heel provocerend voor de postbode die binnenkomt en een Witteke drinkt. De bankbediende die tijd maakt en zegt 'Hoe is 't madammeke ? Hoe is het met uw hondje ?' Dat is compleet tegen de tijd natuurlijk.  Het brengt economisch gezien niets op, maar menselijk gezien wel.

Ik pleit wat dat betreft ook voor de cultuur van vaste benoemingen.  Waar mensen gerust kunnen zijn. Wetende dat ze ook wanneer ze een dagje ouder worden en wat minder vooruit kunnen, niet zullen worden afgerekend op hun cijfers op het einde van het jaar.

Zoals we nu bezig zijn kan het niet verder ?

De speedboot gaat steeds sneller.  Meer mensen vallen uit de boot.  Doordat er meer mensen uit de boot vallen, wordt dat onbetaalbaar voor de maatschappij en gaan we dus minder betalen.  Dat is een pervers mechanisme. We zitten daar on the border.  Aan de rand van een groei-economie, van een steeds meer versnellend economisch systeem.

Wanneer ik het er in debatten met economen over heb, zijn die heel cynisch.  Die zeggen dat de geschiedenis bewijst dat zo'n systeem niet blijft duren.  Dat corrigeert zichzelf niet en leidt op den duur zelfs tot oorlog. Alles wordt vernietigd en dan bouwen we weer op.  Die cynische analyse van de geschiedenis deel ik niet.  Door het feit dat we intellectuelen zijn en kunnen nadenken, zijn we verplicht om alternatieven voor oorlog te bedenken.

Ik zie dat een hele generatie jonge mensen daar echt over nadenkt.  Ze hebben geen oplossingen, maar voelen dat het zo niet verder kan.  'Wat zijn wij met ons leven aan het doen ?'  Die bewustwording is de eerste fase.  De oplossingen ken ik ook niet.  Ik wil mensen aanzetten om zelf bottom up na te denken over kleine dingen in het leven die verandering kunnen teweegbrengen.  Als dat voldoende draagvlak heeft, kunnen er echt dingen veranderen.  Niet een politicus of een genie of weet ik veel wat die zegt : 'Ik weet het, jullie moeten niet denken, ik zal het voor jullie doen.'

U spreekt van een dwingende alleenheerschappij van mode, design en lifestyle.  Er gaat veel aandacht naar deze drie zaken, omdat er een afwezigheid is van de fond, van de basis. De leegte die hierdoor ontstaat proberen we te compenseren door in overdreven mate aandacht te schenken aan ons uiterlijk.

Die leegte is de basis van waaruit alle symptomen ontstaan.  Als die leegte zo lastig is, ga je daarvan weglopen en zoeken naar de buitenkant, waardoor de binnenkant nog meer uitholt. Hoe meer je op zoekt gaat naar kicks en allerlei stimuli, die de binnenkant moeten verdoven, hoe meer die ledigheid van de binnenkant zich zal opblazen tot het ontploft en alles plat valt. Niet alleen via mode en design.  De reizen moeten ook steeds verder en exotischer.  Ieder weekend moeten we iets speciaals doen.  Thuis gewoon een boek lezen of in de tuin werken is saai.  Dat zie ik ook bij mijn patiënten.  Na een leven van kicks kunnen ze met niets nog gemotiveerd worden.  Ze hebben alles toch al gehad.  Als de grootste roetsjbaan je geen gevoel meer kan geven, dan blijf je gewoon in je bed liggen.

Was de maatschappij vroeger dan beter ?

Nee, dat wil ik zeker niet zeggen.  Het systeem dat we hier hebben is zeer goed.  Ik ben een cultuuroptimist. Mijn kritiek op de maatschappij is omdat ik erin geloof dat we iets kunnen veranderen.  Maar als we willen behouden wat goed is, moeten we dringend veranderen. Zelfgenoegzaamheid is het grootste kwaad.  Want je kan zeggen :'We zitten hier met ons glas wijn lekker warm binnen. Alles gaat toch goed ?'  Maar het is een urgent probleem. Want het gaat heel snel. Men blijft doen alsof er niks aan de hand is tot het écht niet meer kan.

Wat raadt u ons aan om te doen ?

Indignez-vous et engagez-vous.  Verontwaardig u en doe er dan iets aan.  Iedereen op zijn niveau.  De politici op het niveau van de politiek, de artsen op het niveau van hun patiënten. Om daar goed te zorgen en niet mee te stappen in die efficiëntiecultuur.  De mensen van de media, de bedrijfsleiders, de vakbonden.  Als iedereen op zijn niveau iets doet dan komt er een soort van onderstroom op gang die iets kan veranderen.  Dat kan, dat bewijst de geschiedenis.

Bewerkt en overgenomen van : "Op de sofa bij Dirk De Wachter"


Follow my blog with Bloglovin