De kwetsbare onderlinge afhankelijkheid van energie en kapitaal

Energiestromen zijn afhankelijk van een gezond financieel systeem. Datzelfde financiële stelsel kan evenwel maar bestaan als er voldoende energie beschikbaar is voor de economie.

150 à 160 jaar geleden was er behoefte aan een nieuw financieel systeem: 

1) Om de enorme hoeveelheid kapitaal, die nodig was om fossiele brandstoffen (olie, gas, steenkool) te exploiteren, te concentreren en de juiste bestemming te geven.

2) Om de exponentiële economische groei te financieren die deze energiebronnen mogelijk maakten. 

Bron : Peakoilbarrel.com

Die onderlinge afhankelijkheid kan echter ook negatief uitpakken, zoals blijkt uit bovenstaand beeld. 

Verminderde energiestromen veroorzaken een economische terugval en bijhorende financiële verliezen. Minder investeringen verstoren de bevoorradingsketens (het wereldwijde transport is gebaseerd op olie) en leiden tot een sociaaleconomische ontwrichting.

Kern van de zaak is dat de mondiale economie niet kan zonder grote hoeveelheden fossiele brandstoffen en dat veel kapitaal nodig is om de energie-industrie te financieren.

In vorige artikels hebben we echter vastgesteld dat er beslist grote problemen zijn met zowel energie (olie!) als kapitaal (lees hier, hier, hier en hier).

Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Bij voorbaat dank !

 

Derivaten zijn de achilleshiel van het financiële systeem

Een belangrijk verschil tussen de bedrijfswereld en de financiële wereld is de mate van onderlinge afhankelijkheid tussen de verschillende spelers. 

Laten we dit illustreren aan de hand van een hypothetisch scenario en veronderstellen dat op dezelfde dag in Duitsland autobouwer Volkswagen (663.000 werknemers, activa ter waarde van 223 miljard euro), elektronicaconglomeraat Siemens (293.000 werknemers, activa ter waarde van 103 miljard euro) en luchtvaartmaatschappij Lufthansa (110.000 werknemers, activa ter waarde van 32 miljard euro) failliet gaan. 
Dit betekent dat op dezelfde dag iets meer dan 1 miljoen mensen hun baan zouden verliezen en 358 miljard euro aan activa in rook zouden opgaan. Een ongekende economische - en sociale catastrofe in Duitsland met waarschijnlijk een sterke impact in andere Europese landen maar een veel gematigder impact in de rest van de wereld.

Ter vergelijking : als een Duitse systeembank zoals Deutsche Bank (85.000 werknemers, 1.325 miljard euro aan activa) zou omvallen, zou het financiële systeem in elk land ter wereld volledig verlamd raken. 

Hoe kan het faillissement van een systeembank in één land zulke gevolgen hebben? Dat heeft te maken met het zogenaamde 'schaduwbankensysteem', waarvan derivaten een onderdeel zijn. 

Wat is een derivaat ?
Laten we beginnen met op de eenvoudigst mogelijke manier uit te leggen wat een derivaat of afgeleid product feitelijk is. Een derivaat is een weddenschap tussen twee partijen. In het dagelijks leven sluiten wij soms weddenschappen af om te speculeren over de toekomst : "Ik wed met u voor 10 euro dat die en die voetbalploeg de volgende wedstrijd zal winnen".
Er bestaat echter ook een andere vorm van weddenschap : de verzekering. Degene die bijvoorbeeld zijn auto verzekert, sluit in zekere zin een weddenschap af met zijn verzekeringsmaatschappij. Het verzekeringsbedrijf wedt dat de bestuurder geen ongeluk zal krijgen en de bestuurder wedt het tegenovergestelde. Zolang de chauffeur geen ongeval heeft, wint de verzekeraar de weddenschap en de verzekeringspremie.

Voorbeeld van een derivatentransactie
In de financiële wereld is een derivaat een weddenschap tussen twee partijen, hetzij voor speculatieve doeleinden, hetzij als afdekking (verzekering). En zoals daarnet aangegeven is er bij dit soort transacties een verliezer die moet betalen en een winnaar die de inzet opstrijkt.
Stel dat een bank A met een bank B (of een fonds) wedt dat de dollar over 3 weken sterker zal worden ten opzichte van de euro. Beide banken zijn het erover eens dat de winnaar een bedrag van 1 miljoen euro in de wacht zal slepen. Maar in de wereld van de derivaten wordt het bedrag van de inzet gewoonlijk uitgedrukt als een % van een notioneel (theoretisch, fictief) bedrag. Banken A en B zouden dus bijvoorbeeld kunnen zeggen dat zij 1% van het notionele bedrag van 100 miljoen euro (dus 1 miljoen euro) inzetten.

In deze situatie zijn beide banken blootgesteld aan een verlies van 1 miljoen euro. Om dit risico te beperken, kan een bank ervoor kiezen een weddenschap met een andere bank af te sluiten. Zo zal bank A bijvoorbeeld 900.000 euro met bank C wedden dat de dollar binnen drie weken zal verzwakken ten opzichte van de euro. Het nettorisico (en de beloning) van bank A bedraagt dan slechts 100.000 euro. Stel nu dat drie weken later de dollar gezakt is tegenover de euro. Bank A verliest haar weddenschap/overeenkomst met bank B, maar wint van bank C. Zij zal de 900.000 euro die zij ontvangt van bank C doorstorten aan bank B én 100.000 euro toevoegen uit haar kaspositie.

Twee fundamentele inzichten
Dit is uiteraard een vrij eenvoudig voorbeeld, maar het illustreert twee zeer belangrijke zaken in de wereld van de afgeleide instrumenten : 

-  We dienen een onderscheid te maken tussen bruto (1.000.000 euro) en netto risico (100.000 euro).

-  De onderlinge afhankelijkheid is groot. Het wereldwijde bankennetwerk is als een spinnenweb, waarbij derivaten fungeren als lijm die banken samenbindt.

Wat als een partij in gebreke blijft ?

Wat gebeurt er als het "ondenkbare" gebeurt en bank C de 900.000 euro niet aan bank A kan betalen ?  In plaats van 100.000 euro te moeten betalen, zal Bank A dan het volledige bedrag van 1 miljoen euro moeten ophoesten. Aangezien zij dit niet had zien aankomen, heeft zij geen geld opzijgezet. En zal ze dus in allerijl activa moeten verkopen om de gevreesde wanbetaling ('default') te voorkomen. De financiële markten zullen verontrust worden door het in gebreke blijven van bank C. Bank A zal geconfronteerd worden met een uitgesproken verkopersmarkt, waardoor het zeer moeilijk zal zijn haar activa zonder verlies te verkopen. 

Dit eenvoudige voorbeeld illustreert het grootste risico in de wereld van de derivaten : het risico dat een tegenpartij niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen en in gebreke blijft. In het besproken geval evolueert de bruto blootstelling naar een netto blootstelling !

Beschermingsmethodes

Hoe beschermt een bank zich tegen het risico dat een andere bank haar verplichtingen niet nakomt ? Meestal door het kopen van een verzekering tegen betalingsverzuim ('payment default insurance') uitgegeven door een verzekeringsbank. 

Een andere beschermingsmethode is de tegenpartij om een onderpand te vragen. Laten we terugkeren naar het eenvoudige voorbeeld van hierboven en ons voorstellen dat een week na het begin van de weddenschap de dollar begint te dalen tegenover de euro en bank A dus goed op weg is om de weddenschap te verliezen. Bank B kan bank A vragen een onderpand "op tafel te leggen" dat B in beslag kan nemen, ingeval A in gebreke zou blijven. Dit onderpand omvat contanten of waardepapieren (aandelen, obligaties). Het toegezegde bedrag is vaak veel lager dan de inzet van de speculatie.

Welke reële bedragen staan op het spel (december 2020) ?

Het totale nominale bedrag beloopt zo'n 582.000 miljard dollar (493.000 miljard euro). Dit geeft een idee van de omvang van de globale derivatenmarkt, maar zegt niets over de reële bedragen die op het spel staan. Die 582.000 miljard dollar komen overeen met de 100 miljoen euro in ons voorbeeld van hierboven.

Het brutorisico bedraagt 16.000 miljard dollar (dit komt overeen met de 1 miljoen euro van ons voorbeeld). Het nettorisico bedraagt 3400 miljard dollar (de 100.000 euro uit ons voorbeeld); het onderpand ter dekking van dit nettorisico bedraagt slechts een fractie van dit bedrag.

Bron : https://www.bis.org/publ/otc_hy2105.pdf 

Geconfronteerd met deze bedragen en wetende dat de wereld van de derivaten draait rond een dozijn megabanken, dringen er zich twee vragen op mocht een systeembank failliet gaan :

1) Kunnen er pijnlijke gevolgen zijn voor onze eigenste bank en ons spaargeld ?

2) In hoeverre zijn de centrale banken of overheden in staat om een dergelijk faillissement op te vangen ?

Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Bij voorbaat dank !

De winstmarge van het kapitalisme blijft wegzakken

De indicator die het best de gezondheidstoestand van de kapitalistische economie meet, is de winstevolutie van het ingezette kapitaal. Die winstgevendheid gaat reeds tientallen jaren achteruit. Twee fundamentele redenen zijn hiervoor verantwoordelijk : duurdere energie en een toename van de wereldschuld. De regeringen doen er echter alles aan om deze onaangename waarheden te camoufleren. 

Feitelijk bestaan er verschillende vormen van kapitaal : het productieve, het onproductieve, het speculatieve, het inefficiënte, het fictieve. Er is voldoende inkt gevloeid over de verdiensten, de excessen of de perversies van het kapitalisme. In dit stuk gaan we het eerder hebben over de dalende langetermijntrend van de rentabiliteit van kapitaal.

Zoals gezegd is de winstvoet de beste gids voor de "gezondheidstoestand" van een kapitalistische economie. Het niveau en de richting van de wereldwinstmarge kunnen de toekomst van investeringen en de wereldeconomie in belangrijke mate voorspellen. Vreemd genoeg is de informatie over dit winstpercentage niet beschikbaar. De nationale - en internationale boekhoudingen zijn niet ontworpen om deze essentiële indicator te vermelden. Regeringen proberen zelfs niet om dit te berekenen. Ze praten er niet over, het is een soort taboe. Ze hebben het wél over de begroting, het concurrentievermogen, de productiviteit, de arbeidsmarkt enz. 

Het onderzoek van Esteban Maito
Om de opbrengsten van het geïnvesteerde kapitaal enigszins te kunnen meten, moeten we beroep doen op onderzoekers die vele gegevens verzamelen, analyseren en presentabel maken. Een correcte maatstaf voor het winstniveau van het mondiale kapitaal moet de som zijn van al het contante en variabele kapitaal. Vervolgens dient men een schatting te maken van de volledige meerwaarde die dat kapitaal gerealiseerd heeft. Een veelomvattende opdracht die slechts door weinigen werd volbracht.

De Argentijnse econoom Esteban Maito is een van die zeldzame onderzoekers. Gebruikmakend van nationale statistieken heeft hij baanbrekend werk verricht met een methode waarbij hij de BBP (bruto binnenlands product) -gewogen nationale winstpercentages van 14 belangrijke landen meet. Voor sommige landen gaat hij terug tot het jaar 1870.

Bovenstaande grafiek van Maito bewijst de neerwaartse langetermijntendens van de gemiddelde winstgraad in de onderzochte economieën.

Duurdere energie vreet aan winst
De eerste en belangrijkste verklaring voor dit fenomeen houdt verband met energie. Energie IS de economie. De economische groei is zeer afhankelijk van energie die voor 90% afkomstig is van fossiele brandstoffen. En meer bepaald olie is de "meesterbrandstof" want zeer essentieel voor landbouw, mijnbouw, transport en voor de aanmaak van talloze producten. Olie is ook onontbeerlijk om olie te ontginnen. Zonder olie geen moderne economie.

Gedurende lange tijd was olie op grote schaal beschikbaar en goedkoop. Producenten spreken uiteraard eerst die bronnen aan die het meeste profijt opleveren : laaghangende appels laten zich nu eenmaal het vlotst plukken. Van de eenvoudige, karikaturale prospectiemethode - met een pikhouweel - uit de albums van Lucky Luke, zijn we moeten overschakelen naar steeds duurdere en geldverslindende technieken zoals diepteboringen, fracking en het ontginnen van teerzanden.

De efficiëntie van energie kan worden gemeten aan de hand van de zogenaamde EROEI (Energy return on Energy invested). EROEI meet de verhouding tussen de verkregen energie en de hoeveelheid energie die daarvoor nodig was. Hoewel er geen consensus bestaat over de berekeningswijze, valt niet te ontkennen dat de EROEI al decennia daalt en dat hernieuwbare energie geen reële oplossing biedt.

De meest toegankelijke energiebronnen zijn reeds aangeboord. Volgens verschillende waarnemers is de oliepiek reeds overschreden of zal die binnen korte tijd bereikt worden : lees hier, hier, hier en hier. De inventieve krachttoeren om moeilijk bereikbare bronnen leeg te halen vragen steeds meer energie, kapitaal en schuldfinanciering. Met verzwakkende winstniveaus als gevolg. De mondiale groei stagneerde trouwens reeds voor het uitbreken van de coronacrisis.

Een grote en constante aanvoer van goedkope fossiele brandstoffen is noodzakelijk om de wereldeconomie te voeden. Omgekeerd is er veel investeringskaptaal nodig om een steeds meer haperende energiesector gaande te houden. Er is een onderlinge afhankelijkheid ontstaan en wel met versterkende feedbackeffecten.

Steeds meer (onproductieve) schulden
Vraag: hoe hebben beleidsbepalers de krimpende beschikbaarheid aan goedkope olie gecompenseerd ? Antwoord : door onophoudelijk schulden aan te gaan. Een van de basiskenmerken van schuld is haar tijd verplaatsende functie : het aangaan van schuld laat toe om toekomstige welvaart vandaag reeds te verwerven. Vandaag echter worden schulden niet meer gefinancierd door het spaargeld - een goede en conservatieve strategie - maar door de creatie van krediet.

Verscheidene analisten wijzen al jaren op de onhoudbaarheid van de globale schuld : lees hier, hier en hier. De schuldenpiramide, die gestimuleerd wordt door het jarenlange lagerentebeleid van de centrale banken, vertraagt op korte termijn de dalende winstgevendheid, maar is op langere termijn nefast. 

In vorige artikels hebben we reeds gewezen op het fenomeen van kapitaalafbraak (zie stukje 'Ongeziene kapitaalafbraak') en hoe de productiviteit van schulden in de loop der jaren is teruggevallen. Een financieel-economische crisis heeft o.a. als effect dat verkeerd aangewend kapitaal (denk aan zombiebedrijven) kan verdwijnen. De weigering door de beslissingsnemers om een beperkte crisis toe te laten, houdt onproductief, inefficiënt kapitaal in stand en versterkt de verslechtering van haar winstmarge.

Reële economie onder druk
Die voortschrijdende erosie vereist een beleid dat de financiële economie begunstigt en de reële economie (de handel in reële goederen en diensten) eerder benadeelt. We kunnen vaststellen dat de overheden steeds de volgende maatregelen treffen : 

• het verminderen van de kapitaalkosten door aanhoudend  de rentes naar beneden te manipuleren
• het stimuleren van financiële activa door het toepassen van lage rentevoeten en kwantitatieve verruiming; zo bevordert men de creatie van fictieve financiële producten (derivaten)
• het afbouwen van de belasting op ondernemingswinsten
• het toepassen van neerwaartse druk op de lonen: daardoor neemt het gewicht van de factor kapitaal tegenover de factor arbeid onophoudelijk toe (zie onderstaande grafiek)

&&&

Gefundeerd onderzoek wijst op de neerwaartse langetermijntrend van het winstniveau van het kapitalisme. De wereldeconomie botst namelijk zowel tegen energetische - als financiële limieten aan. Niet alleen vertellen overheden ons hierover niets, ze voeren een politiek die de reële economie schaadt.

Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Bij voorbaat dank !

 

De digitale euro maakt een einde aan ons privégeld

Een groeiend aantal mensen heeft geen vertrouwen meer in centrale banken en overheden en hun manipulaties met fiatgeld. Om aan die controle te ontsnappen, zijn burgers in toenemende mate cryptomunten gaan gebruiken. Centrale banken, ook de Europese Centrale Bank (ECB), overwegen echter het in omloop brengen van digitale munten. Weinigen beseffen dat het invoeren van centraal geleide munten - en dus ook een digitale euro - een revolutie zou betekenen. Want dan komt de opheffing van privégeld, hoe onwaarschijnlijk ook, zeer dichtbij.

Het belangrijkste doel van veel centrale banken (ook wel nationale banken genoemd) is het bevorderen van stabiele prijzen in de economie. Een van hun belangrijkste instrumenten is het bepalen van de rentetarieven, de "kostprijs van het geld". Een centrale bank houdt ook toezicht op de commerciële banken om ervoor te zorgen dat deze kredietverschaffers niet teveel risico's nemen. Dit draagt bij tot de stabiliteit van het financiële stelsel.

Einde cash geld

De meeste transacties gebeuren reeds digitaal en de euro, net zoals de dollar, de yuan, de yen, het Britse pond en de Zwitserse frank, functioneren reeds als computergeld. Wat bedoelen centrale banken dan als ze het hebben over CBDC's (CBDC staat voor 'Central Bank Digital Currency')? Het gaat feitelijk om digitale munten die rechtstreeks door de centrale banken aan het grote publiek beschikbaar worden gesteld. Ze zullen dezelfde rol spelen als papiergeld. Betalingen via de digitale weg zullen vlotter, sneller en goedkoper worden. De eerste CBDC werd reeds gelanceerd door de Nationale Bank van de Bahama's. Van alle grote economieën is China is de voortrekker (lees hier, hier en hier) in het ontwikkelen van een algemeen geldend digitaal betaalmiddel.

Sinds september 2012 bestaat er een door de Verenigde Naties gepatroneerd platform van regeringen, NGO's en ondernemingen dat ijvert voor het bevorderen van digitale betalingen. Deze 'Better Than Cash Alliance (BTCA)' wil, zonder fysiek geld helemaal af te schaffen, de overgang van contante naar digitale betalingen versnellen om de doelstellingen rond duurzame ontwikkeling te bevorderen. Het lijkt er sterk op dat reeds geruime tijd een sterke tendens speelt om het gebruik van cash geld af te bouwen of zelfs volledig te bannen (lees hier, hier, hier en hier).

Centralebankenbeleid werkt niet meer

Ook centrale banken willen het gebruik van contant geld ontmoedigen. Het uitbannen van zwart geld lijkt niet de voornaamste reden te zijn. Het huidige monetaire beleid (nulrentepolitiek en kwantitatieve versoepeling) voldoet niet meer om de economie overeind te houden. Daarom pleiten sommige monetaire specialisten ervoor om negatieve rentevoeten in te voeren. In dat geval echter moeten spaarders betalen om hun zuurverdiende centen in de bank te laten. En is het voor hen interessanter om geld in een kluis te bewaren. 

De bedoeling van centrale banken is om het overtollige spaargeld te beperken en spaarders aan te zetten tot meer consumptie en investeringen. Maar in deze onzekere coronatijden - de wereldeconomie kampt met hoge schulden en overheden gaan nieuwe schuldverplichtingen aan - is iedereen voorzichtig en zijn interessante investeringsopportuniteiten eerder beperkt. Een gezonde economie is gebaseerd op sparen, verstandig investeren en niet op excessieve schulden, witte olifanten, overcapaciteit en speculatie. Deze en andere onevenwichten spruiten voort uit een nefast centralebankenbeleid. Hoe dan ook is het de wens van nationale bankinstellingen om de volledige monetaire controle te behouden. En digitale valuta's zijn daartoe het geijkte middel. 

Crypto's en blockchain

Zoals vermeld in de inleiding hebben burgers, omwille van groeiend wantrouwen in de kunstgrepen van overheden en nationale banken met ons geld, hun toevlucht gezocht in cryptomunten zoals Bitcoin. Na het mislukken van de Libra zou Facebook in de loop van 2021 haar eigen cryptovaluta 'Diem' lanceren. Momenteel bedraagt de totale waarde van de cryptomarkt zo'n 1.500 miljard dollar. Regeringen zullen echter nooit dulden dat een andere munt concurreert met het wettige betaalmiddel dat zij uitgeven, want in hun eigen munt heffen ze belastingen en gaan ze schulden aan. Dus nog een reden waarom de beleidsmakers met centraal gestuurde digitale valuta's experimenteren.

Crypto's bewegen zich via het blockchainsysteem. De blockchain registreert alle geldverkeer en maakt elke verrichting transparant. Die gegevens blijven bewaard en verdwijnen niet. In een rapport van de ECB, waarin het concept van een digitale euro wordt uitgelegd, oppert men ook de mogelijkheid van een andere technologie.

Afbouw privacy

Het is beslist niet uitgesloten dat, naast centrale banken, ook Europese regeringen de blockchaintechniek zullen invoeren. Want de combinatie van een digitale euro en blockchain laat niet alleen toe om belastingen en boetes automatisch te innen. Al onze aankopen en geldtransfers zullen traceerbaar zijn. Het gedrag van burgers kan effectief worden gestuurd. Bijvoorbeeld : je bent een stille drinker en wilt in de nachtwinkel een extra fles wijn kopen? Jouw digitale rekening blokkeert deze transactie want de overheid zet in op preventie teneinde de gezondheidsuitgaven te drukken. Je BMI is te hoog en je wilt deze week voor de tweede keer een pak friet kopen? 'Neen' zegt jouw digitale portemonnee.

Het geleidelijk inkrimpen van onze privacy is al een tijd gaande. Met de coronacrisis is de afbouw van individuele grondrechten in een stroomversnelling geraakt. De mogelijkheden om onze levens te beïnvloeden en richting te geven vermenigvuldigen zich. En zeker als men data gaat combineren en kruisen. In een digitale wereld met toenemende centralisatie loopt op de duur ook onze financiële vrijheid gevaar : met een simpele pennentrek kan een deposito bevroren - of overgeheveld worden naar een rekening van de overheid.

Deze onaangename vooruitzichten zijn vandaag in China realiteit geworden. Bovenop de reeds bestaande surveillance heeft de Chinese regering sinds 2020 een sociaal kredietsysteem geïntroduceerd. Wie zich 'misdraagt' ziet bepaalde rechten en vrijheden (geld lenen, naar het buitenland reizen, toegang tot sociale voorzieningen of de kans op een job) ingeperkt.

Op weg naar een staatsgeleide economie

De ECB beslist midden dit jaar over de lancering van een digitale euro. Als dit scenario realiteit wordt, zou de ECB zich de volledige geldvoorraad toe-eigenen, controle hebben over het verhogen of verlagen van de geldhoeveelheid, regeringen rechtstreeks financieren, de wisselkoers aanpassen en inzicht verkrijgen over alle geldtransacties. 

Een werkelijk onafhankelijke natie geeft haar eigen munt uit. En verwerft daardoor controle over het monetaire -, fiscale - en economische beleid. Louter het bestaan van de euro zorgt ervoor dat vandaag geen enkel land in de Europese Unie echt onafhankelijk is. Een ander resultaat van de trend naar meer financieel-economische centralisatie is dus dat de reeds afgezwakte natiestaat, zoals we die vandaag in Europa kennen, nog verder wordt ontmanteld.

Als de ECB als enige het geld domineert - en waarbij privébanken dus voortaan uitgesloten worden van de geldcreatie - heeft dat als gevolg dat de overheid de kredietmassa zal bepalen. Het geld wordt dat als het ware genationaliseerd. Op die wijze zijn we op weg naar een staatsgeleide economie, een systeem dat sterk lijkt op dat van de voormalige Sovjetunie. Gaat het kapitalisme dan op de schop ?  

The Great Reset

Mogelijk hebben centrale banken met het invoeren van digitale munten nog een diepere, verborgen bedoeling. De financiële elite weet beter dan wie ook dat het huidige geldstelsel ten dode opgeschreven is (lees hier, hier en hier). In die zin is het betekenisvol dat supranationale instellingen zoals het IMF en het WEF sinds kort het concept van 'The Great Reset' promoten. Het zou dus best kunnen dat CBDC's uiteindelijk ook zullen dienen om het gebroken financiële systeem te resetten. De vraag hierbij is wie nog een deposito zal aanhouden bij een onveilige bank als men z'n geld risicoloos kan parkeren bij de ECB. Het doorvoeren van digitaal geld vormt zo eveneens een bedreiging voor de commerciële banken.

&&&

De centrale banken willen niet slechts de monetaire controle behouden, maar nog versterken. Contant geld, overtollig spaargeld en cryptomunten beschouwen ze als belangrijke op te ruimen hindernissen. Het uitrollen van een digitale euro zou afbreuk doen aan onze privacy maar tast ook de rol van privébanken aan. De Europese natiestaten worden in dit scenario verder uitgekleed.

Dit megaproject is nog omgeven met vele onzekerheden (juridisch, blockchain nog redelijk onbekend, de reële dekking van een digitale valuta, de overblijvende rol van commerciële banken enz). Maar als de digitale euro werkelijkheid zou worden, mogen we gerust spreken van een sociaal-economische revolutie.

Vond je dit een interessant stuk ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Alvast dank !