Hoe stijgende rentetarieven een wereldwijde schuldencrisis kunnen verergeren

Ontwikkelingslanden hebben het sowieso al moeilijk om hun schulden af te betalen; hogere rentetarieven kunnen hen nog meer in de problemen brengen. Dat blijkt uit een studie van een Britse NGO. Er gaan stemmen op om de schuld te verlichten of kwijt te schelden.

Het Amerikaanse Federal Open Market Committee komt deze week bijeen om een draaiboek te maken voor de verstrakking van het monetaire beleid. De Fed, de Amerikaanse centrale bank, heeft al aangegeven dat zij de rente dit jaar zal verhogen. Maar het valt nog te bezien wanneer de eerste renteverhoging zal plaatsvinden en hoeveel verhogingen er in totaal zullen komen.

De markt verwacht er drie of vier. De Britse centrale bank heeft de rente al verhoogd van 0,20 tot 0,25%, terwijl de ECB nog geen duidelijke uitspraak heeft gedaan over het al dan niet verhogen van de rente. Renteverhogingen worden standaard gezien als een rem op de inflatie.

Maar het verhogen van de rente heeft een groot nadeel: geld lenen zal duurder worden. De rentetarieven zijn momenteel historisch laag ten gevolge van de pandemie: zo kunnen actoren hun reserves bijna gratis aanvullen en kan de economie weer op gang komen. Een Britse NGO, de Jubilee Debt Campaign, analyseerde de gevolgen van een verhoging van de rentevoeten door de grote centrale banken voor de opkomende economieën.

In de studie stipt de organisatie aan dat de schuldaflossingen voor ontwikkelingslanden tussen 2010 en 2021 met 120% zijn gestegen. Ze staan nu op hun hoogste niveau sinds 2001. Het gemiddelde aandeel van de overheidsinkomsten dat wordt gebruikt om schulden aan andere landen te betalen, is ook gestegen: van 6,8% in 2010 tot 14,3% in 2021. Vooral in 2020 zijn de betalingen sterk gestegen. De studie, geciteerd door CNBC, komt vervolgens tot de bevinding dat deze toename van de betalingen het herstel van de economie vertraagt. Verwacht wordt dat een renteverhoging door de Fed of andere grote centrale banken het probleem nog zal verergeren.

IMF en Xi Jinping: zelfde mening toegedaan 

Die vrees wordt niet alleen door deze NGO gedeeld. Bij het IMF heeft directeur Kristalina Georgieva opgeworpen dat hogere rentetarieven een "koude douche" zouden kunnen zijn voor het toch al zwakke economische herstel van sommige landen. Landen zouden meer moeten betalen om hun duurdere dollarobligaties te kunnen blijven betalen. "Als de grote economieën hun monetair beleid zouden afremmen of omgooien, zouden er ernstige negatieve overloopeffecten zijn", waarschuwde ook de Chinese president Xi Jinping in Davos. "Zij zouden een uitdaging vormen voor de mondiale economische en financiële stabiliteit, en de ontwikkelingslanden zouden de zwaarste klappen krijgen."

54 landen in schuldencrisis    

In de studie staat verder dat 54 landen momenteel met een schuldencrisis te kampen hebben. Dat betekent dat de schuldenlast zo groot is dat de regeringen moeite hebben om de economische en sociale rechten van de burgers in stand te houden. Zij voegt eraan toe dat 14 landen op de rand staan van een openbare én particuliere schuldencrisis. 22 landen staan op het punt hun particuliere sector in een schuldencrisis te zien afglijden, en 21 landen staan op het punt in een staatsschuldencrisis terecht te komen.

Het Joint Data Center analyseert tevens de bronnen van de schulden: van alle schulden van de landen met een laag of gemiddeld inkomen is 47% afkomstig van particuliere kredietverleners, 27% van multilaterale instellingen, 14% van andere regeringen en 12% van China (dat via speciale constructies nog meer leningen aanbiedt dan landen op grond van internationale verdragen kunnen accumuleren).

Schulden kwijtschelden?  

Ook David Malpass, president van de Wereldbank, deelde de bezorgdheid over de te hoge schuldenlast in de ontwikkelingslanden en riep op tot schuldverlichting. In 2020 is een speciaal G20-kader gecreëerd om landen te helpen die insolvent dreigen te worden. Van alle landen die zich hebben gemeld, is echter nog geen een de schuld kwijtgescholden. Ook AFRODAD, het Afrikaanse forum en netwerk voor ontwikkeling en schuldenlast, waarschuwt al lang dat veel landen op de rand van de financiële afgrond staan. In november 2021 werd Zambia het eerste land sinds het begin van de pandemie dat zijn verplichtingen niet nakwam. De organisatie roept op tot "schuldverlichting voor iedereen" en algehele kwijtschelding van schulden".

De Jubilee Debt Campaign deelt deze eisen en voegt eraan toe dat deze landen door hun schuldencrisis niet langer de middelen hebben om iets te doen aan de opwarming van de aarde of de coronapandemie. 

Schulden kwijtschelden is echter niet altijd zo eenvoudig als het lijkt, en kan niet worden gezien als een pasklare oplossing. Veel ontwikkelingslanden zijn vergeven van corruptie; geld van de overheid en schulden in naam van het land verdwijnen naar particuliere rekeningen in plaats van in de economie te worden geïnjecteerd. Een schuldherziening zou ook een aanpassing van de economische basistheorie behelzen, opperen de tegenstanders.

Bron : business.am