Geen landbouw zonder fossiele brandstoffen

In ons vorig artikel hadden we het al eens over de onmisbaarheid van olie voor de landbouw.

Dagelijks moeten er op onze planeet maar liefst 8 miljard mensen worden gevoed. Tegelijk is gedurende de laatste decennia de hongersnood in de wereld sterk teruggevallen. Als men het waarom daarvan gaat bestuderen, stelt men vast dat het toenemende gebruik van fossiele brandstoffen hierin een doorslaggevende rol speelt. Daarom is een drastisch doorgevoerde decarbonisatie van de wereldeconomie hoogst onwenselijk.

De belangrijkste realisatie van de mensheid is het vermogen om elk jaar opnieuw voldoende voedsel te produceren. Wat daarbij vooral opvalt is de sterke afname van de ondervoeding in ontwikkelingslanden tussen 1970 en 2022. Het aantal ondervoede mensen daalde in die periode van boven de 30% naar 9,8% (zie hier en hier), terwijl in datzelfde tijdsbestek de wereldbevolking toenam van 3,7 miljard naar 8 miljard. 

Waaraan is dit spectaculaire resultaat te danken?

Antwoord : grotere oogsten door soortverbetering, bemesting, irrigatie en gewasbescherming. Maar ook door de combinatie van landbouwmachines en fossiele brandstoffen.

Zonder niet-hernieuwbare brandstoffen geen agricultuur. Denk hierbij aan de aandrijving van tractoren en oogstmachines, het vervoer van de oogsten naar opslagplaatsen, verwerkingsbedrijven en supermarkten, het gebruik van irrigatiepompen, de productie van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen, verpakkingsmateriaal zoals plastic enz. Verder is er de niet te verwaarlozen blijvende energievraag voor voedselverkoop, bereiding thuis en buitenhuis eten. 

De hoge opbrengsten die nu mogelijk zijn met minimale arbeidsinzet zijn simpelweg onmogelijk zonder de inbreng van fossiele brandstoffen. De Tsjechisch-Canadese emiritus-hoogleraar milieu- en energiespecialist Vaclav Smil heeft in zijn boek "Growth : from microorganisms to megacities" berekend dat, terwijl de wereldbevolking tussen 1900 en 2000 met factor 3,7 is toegenomen, de energietoevoer naar de landbouw liefst bijna 90 keer zo groot is geworden.

Voor het verbouwen, malen en bakken van het graan voor een brood van 1 kg is er een energie-equivalent nodig van minstens 250 milliliter diesel (zie Vaclav Smil in zijn boek "Zo zit de wereld in elkaar" blz 78). Om tomaten te kweken in de onverwarmde tunnelkassen van Almeria in Zuid-Spanje is er 150 milliliter dieselolie per kg nodig (idem blz 84). Voor de verwarmde variant loopt dit op tot 500 milliliter dieselolie per kg (idem blz 84). Het is evident dat als die tomaten geëxporteerd worden, de productie-, transport- en energiekosten nog verder oplopen. 

In de lange en ingewikkelde voedselketen (van land naar schuur naar bord) is er steeds - en op elk niveau - een zekere hoeveelheid olie noodzakelijk (lees ook dit artikel).

Ons voedsel is trouwens niet slechts gebaseerd op het gebruik van olie. Steenkool wordt gebruikt voor de cokes waarmee ijzer wordt gesmolten voor de aanmaak van landbouwmachines en transportmiddelen (rails, wagons, locomotieven, schepen enz.).

Aardgas doet dienst als grondstof én als brandstof bij de synthese van stikstofhoudende mest. Zo vertelt de volgende grafiek ons dat de voedseltoevoer van meer dan 3,5 miljard mensen ernstig in het gedrang zou komen zonder kunstmest.

Bron: Our World in Data

Tussen 1800 en 2020 is de benodigde arbeid om in de Verenigde Staten een kg graan te produceren met ruim 98% teruggebracht, en het gedeelte van de beroepsbevolking dat werkzaam is in de agrarische sector is met eenzelfde omvang gedaald (idem zie blz 91). 

Indien we een zuiver organische landbouw zouden willen, moeten zeer veel mensen de stad verlaten (de opbrengst van stadslandbouw is te beperkt), de bio-industrie ontmantelen en terugkeren naar een leven gebaseerd op de bewerking en bemesting van het land met inbegrip met alle aspecten van veehouderij.

Dit alles geeft ons een idee over de ingrijpende economische hervormingen die moeten plaatsvinden als de mechanisering van de landbouw - en dus het gebruik van fossiele brandstoffen - zou worden afgebouwd. Er zouden miljoenen extra trekdieren nodig zijn. 

Er bestaan inderdaad reeds landbouwmachines die geen fossiele brandstof verbruiken. Maar dit is vandaag nog uiterst beperkt. Zoals geweten vormen batterijen met tegelijk een hogere energiedichtheid en een lagere kostprijs een groot probleem. Deze elektrische optie is, mits aanzienlijke investeringen, slechts mogelijk op langere termijn.

&&&

De mondiale voedselvoorziening is in de loop der decennia steeds afhankelijker geworden van fossiele brandstoffen. Deze fundamentele waarheid wordt veelal genegeerd door mensen en organisaties die niet (willen) begrijpen hoe de wereldeconomie feitelijk in elkaar zit en die een snelle decarbonisatie voorstaan.

De Amerikaanse ecoloog Howard Thomas Odum stelde al in 1971 vast dat moderne samenlevingen "de energetica niet begrijpen die samenhangt met de verschillende manieren waarop de energie die in een complex systeem wordt gevoed indirect naar alle delen van het netwerk gaat (...) de industriële mens eet geen aardappelen meer die zijn gemaakt van zonne-energie, hij eet nu aardappelen die deels van olie zijn gemaakt." (Citaat afkomstig uit zijn boek "Environment, Power and Society").

Als je dit een interessant artikel vond, deel het dan even via bvb. de sociale media. Dank !