It's the energy, stupid!

In hun boek "La crise incomprise - quand le diagnostic est faux, les politiques sont néfastes" van 2014 formuleren de Nederlandse oliemarktspecialisten Oskar Slingerland en Maarten Van Mourik, een uitdagende en onconventionele visie op de grote financiële crisis van 2008 en de bredere economische malaise die daarop volgde. In tegenstelling tot de gangbare opvatting dat de crisis louter voortkwam uit financiële misstanden, overmatige schuldenlast en slecht gereguleerde markten, betogen de auteurs dat de oorsprong van de crisis diep verankerd ligt in fundamentele problemen binnen het energiesysteem. En meer in het bijzonder de niet goed begrepen rol van olie [wij hebben verschillende malen gewezen op het enorme belang van olie - lees hier, hier en hier] in de moderne economie. Volgens hen heeft de afhankelijkheid van fossiele energie, gecombineerd met een achterhaalde energiepolitiek en economische blindheid voor de werkelijke kosten en beperkingen van olie, bijgedragen aan een systemische instabiliteit die in 2008 zichtbaar werd.

 

Het energetische fundament van de economie
Een centraal uitgangspunt van het boek is dat energie – en in het bijzonder olie – de motor is van economische groei. De auteurs benadrukken dat moderne economieën fundamenteel afhankelijk zijn van een constante, goedkope en overvloedige energietoevoer. Ze stellen dat de focus op financiële instrumenten, kredietverlening en kapitaalmarkten vaak de onderliggende realiteit van een eindig en kwetsbaar energiesysteem verbergt.

Slingerland en Van Mourik illustreren dat economische modellen en beleidsplannen lange tijd zijn gebouwd op de veronderstelling van voortdurende, exponentiële groei, mogelijk gemaakt door overvloedige energiebronnen. Deze aanname blijkt echter een illusie te zijn. De auteurs stellen dat de groeiende vraag naar energie, in combinatie met de fysieke en ecologische beperkingen van fossiele brandstoffen, een structurele discrepantie creëert tussen economische aspiraties en de realiteit van het energiesysteem.
 
Energie, financiële speculatie, structurele onevenwichtigheden
Volgens de auteurs wordt de financiële wereld in hoge mate beïnvloed door energieprijzen. Stijgende olieprijzen leiden tot hogere productiekosten en drukken op bedrijfswinsten, wat vervolgens financiële markten destabiliseert. Daarnaast wijzen Slingerland en Van Mourik op de groeiende rol van speculatie op de energiemarkten. Olie, als een strategische grondstof, fungeert niet alleen als input voor productie, maar ook als object van financiële handel – een factor die de volatiliteit en onzekerheid in de markten vergroot.
 
Traditionele verklaringen voor de crisis richten zich vaak op gebrekkig risicomanagement, overmatige schuldfinanciering en complexe financiële producten. Het boek biedt daarentegen een meer diepgaande analyse: deze financiële onevenwichtigheden worden mede in gang gezet door de onderliggende energievraag en -aanbodonbalans. Investeringen in de energiesector, met name in olie-exploratie en productie, zijn sterk afhankelijk van de verwachting van blijvend lage prijzen. Wanneer deze verwachtingen faalden door een aantoonbare schaarste of prijsstijging, raakten de investeringen en kredieten gerelateerd aan de energiesector abrupt verstoord, wat een cascade van financiële instabiliteit veroorzaakte.
 
De dynamiek van olie en geopolitiek
Een belangrijk onderdeel van het betoog is dat olie niet alleen een economische, maar ook een geopolitieke factor is. Landen die afhankelijk zijn van olie-inkomsten – of juist geïnvesteerd hebben in de import van olie – zien hun nationale veiligheid en economische stabiliteit op het spel staan wanneer de olieprijzen fluctueren. Dit versterkt de geopolitieke spanningen, wat op zijn beurt weer invloed heeft op de energievoorziening en de financiële markten.
 
De analisten bespreken ook de rol van internationale organisaties zoals OPEC in het bepalen van olieprijzen. Ze leggen uit dat de collectieve besluitvorming binnen deze organisaties, soms gedreven door politieke en strategische overwegingen in plaats van puur economische rationaliteit, de markt onvoorspelbaar maakt. Dit heeft niet alleen invloed op de directe kosten van energie, maar genereert ook onzekerheid bij financiële instellingen en investeerders, die hun risico’s moeten doorberekenen in een al fragiel economisch systeem.
 
De illusie van goedkope energie en economisch mismanagement
Een vaak geaccepteerd narratief, in de decennia voorafgaand aan de crisis, was dat olie goedkoop en overvloedig beschikbaar bleef. Slingerland en Van Mourik betogen echter dat deze perceptie wordt gehandhaafd door belangen die gebaat zijn bij een stabiele, maar kunstmatig laag gehouden, energiekost. Dit beleid heeft geleid tot een overschatting van de energiecapaciteit, wat de economische groei en investeringsstrategieën ondermijnt wanneer de realiteit van olie-uitputting of prijsstijging intreedt.
 
De auteurs bekritiseren daarnaast het traditionele economische beleid dat stelselmatig de werkelijke kosten van energieverbruik en -productie negeert. Subsidies, belastingvoordelen en andere overheidsmaatregelen hebben bijdragen aan een onrealistisch economisch model waarin de externe kosten van energie – zoals milieuvervuiling, klimaatverandering en geopolitieke risico’s – niet worden meegenomen in de economische berekeningen. Hierdoor ontstond een fragiel systeem waarin economische groei voortduurde op basis van een vertekend prijspeil voor energie.
 
De onvermijdelijke confrontatie tussen energiebeperkingen en economische groei
Het boek benadrukt dat de confrontatie tussen oneindige economische groei en de eindigheid van fossiele brandstoffen onvermijdelijk is. Volgens Slingerland en Van Mourik zal de afhankelijkheid van olie en andere fossiele brandstoffen, wanneer niet structureel aangepakt, leiden tot herhaalde crises. Ze pleiten voor een paradigmaverschuiving: een erkenning dat duurzame groei alleen mogelijk is als het energiesysteem transformeert naar hernieuwbare bronnen en men met meer realisme gaat kijken naar de kosten en beschikbaarheid van energie.
 
Een belangrijk onderdeel van de voorgestelde oplossingen in het boek is de energietransitie. De auteurs suggereren dat overheden en de private sector drastische maatregelen dienen te nemen om de afhankelijkheid van fossiele energie te reduceren. Dit omvat investeringen in hernieuwbare energiebronnen, verbetering van energie-efficiëntie en het aanpassen van economische modellen zodat deze rekening houden met de werkelijke kosten van energie. Zij stellen dat een dergelijke transitie niet alleen noodzakelijk is voor het voorkomen van toekomstige financiële crises, maar ook voor het beperken van milieuschade en het bevorderen van een stabielere geopolitieke situatie.
 
Implicaties voor de financiële sector en beleggingsstrategieën
De auteurs leggen uit dat financiële instellingen jarenlang hebben geprofiteerd van een misleidend beeld van energiezekerheid. Nu wordt duidelijk dat banken, verzekeraars en investeringsfondsen hun portefeuilles structureel moeten herzien om rekening te houden met de inherente risico’s van een energie-intensieve economie. Dit betekent onder andere dat investeringsbeslissingen niet langer alleen gebaseerd mogen zijn op traditionele financiële maatstaven, maar ook rekening dienen te houden met aspecten als energietoevoer en -kosten.
 
Een ander belangrijk punt is de herwaardering van activa. Olie- en gasreserves, infrastructuur en investeringen in fossiele brandstoffen moeten kritisch geëvalueerd worden in het licht van een toekomstige energietransitie. De auteurs voorzien een scenario waarin traditionele investeringsportefeuilles drastisch herzien worden, en benadrukken dat zowel publieke als private spelers proactief moeten handelen om de economische consequenties van de veranderende energiedynamiek te ondervangen.
 
Conclusies
Slingerland en Van Mourik concluderen dat de wortel van de grote financiële crisis schuilt in een fundamenteel onbegrip van de centrale rol van energie in de economie. De traditionele focus op financiële markten en kredietverlening negeert een cruciale realiteit: onze economische systemen opereren op een energiemodel dat verre van duurzaam is. Deze discrepantie tussen economische idealen en de werkelijke energiebeperkingen leidt onvermijdelijk tot instabiliteit.

 
Beleidsaanbevelingen door de auteurs :

• Herziening van economisch beleid: beleidsmakers moeten de externe kosten van fossiele energie integreren in economisch beleid, door middel van bijvoorbeeld belastingen en subsidies die een realistischer beeld geven van de energie-economie.
  
• Investeringen in hernieuwbare energie: er moet een versnelling komen in de ontwikkeling en inzet van hernieuwbare energiebronnen, zodat de afhankelijkheid van olie en andere fossiele brandstoffen afneemt.
  
• Financiële hervormingen: financiële instellingen moeten hun risicomanagement aanpassen door de werkelijke risico’s van energieafhankelijkheid mee te nemen in hun investeringsstrategieën.
  
• Internationale samenwerking: omdat energie en olie wereldwijd een cruciale rol spelen, is internationale samenwerking noodzakelijk om een stabiele energievoorziening en eerlijke handelsvoorwaarden te waarborgen.   

Waarschuwing voor de toekomst
Tot slot waarschuwen de experts dat het voortzetten van een beleid gebaseerd op de illusie van goedkope en onbeperkte energie onvermijdelijk zal leiden tot verdere crises. Ze benadrukken de urgentie van een structurele transitie die zowel economisch, ecologisch als sociaal duurzaam is. Niet alleen kan dit toekomstige financiële schokken voorkomen, maar het biedt ook een weg naar een meer rechtvaardige en stabiele wereldorde.
 
Samengevat
"La crise incomprise" biedt een indringende analyse die verder kijkt dan de traditionele financiële verklaringen voor de crisis van 2008. Slingerland en Van Mourik dagen de lezers uit om de onderliggende verbanden tussen energie, met name olie, en economische stabiliteit te erkennen. Zij betogen dat het falen om de werkelijke kosten en beperkingen van fossiele brandstoffen in economische en financiële modellen te integreren, een kernoorzaak is geweest van de instabiliteit die we de afgelopen decennia hebben gezien.
De auteurs doen daarnaast een oproep tot een fundamentele transitie in zowel energiebeleid als economisch denken. Door over te stappen op duurzamere energiebronnen en het herstructureren van onze financiële systemen, kan een meer robuuste en toekomstbestendige economische orde worden gecreëerd. Dit boek biedt daarmee niet alleen een diagnose van de crisis, maar ook een routekaart voor beleidsvernieuwing en structurele hervormingen die nodig zijn om toekomstige schokken te weerstaan.

De kernboodschap is helder: zolang we vasthouden aan een economisch systeem dat is gebaseerd op de illusie van voortdurende, goedkope energie, zullen we blijven worstelen met fundamentele instabiliteit. De uitdaging is om dit paradigma te doorbreken en te bouwen aan een systeem dat realistisch, duurzaam en sociaal rechtvaardig is.

Vind je dit een interessant artikel ?  Hou je dan niet tegen om het te delen.  Alvast hartelijk dank !