Nadenken over de sociaal-economische gevolgen van AI

Vandaag zijn we getuige van een nieuwe industriële revolutie, die niet alleen een uitbreiding is van het internet en digitalisering, maar een fundamentele breuk met het verleden betekent, vergelijkbaar met de opkomst van mechanisering van twee eeuwen geleden.

Deze grafiek is een eyeopener. Voor het jaar 1990 waren er meer dan 7 werknemers nodig om in beursgenoteerde Amerikaanse S&P 500 bedrijven 1 miljoen dollar inkomsten te verwerven. In 2024 volstaan 2 werknemers voor hetzelfde resultaat. Met de opkomst van artificiële intelligentie (AI) zal de evolutie van 'meer opbrengst met minder personeel' waarschijnlijk nog versnellen.

Net als haar voorgangers is deze industriële revolutie 'kapitaalintensief', wat betekent dat die gebaseerd is op investeringen en kapitaalconcentratie, in plaats van op arbeid.

Een indicator hiervan is de spectaculaire stijging van de beurswaarde van technologiebedrijven. De aandelenkoers, die de door de aandeelhouders verwachte winstgevendheid weerspiegelt, suggereert dat deze bedrijven het kapitaal verrijken in plaats van de werknemers die ze in de toekomst zullen aanwerven. Deze aandelenprijzen weerspiegelen niet alleen hun quasi-monopolistische aard, maar ook de productiviteitswinst die ze uit de rest van de economie zullen zuigen.

Als kunstmatige intelligentie leidt tot de diskwalificatie van menselijke arbeid, zal deze realiteit zich op wereldwijde schaal verspreiden.

Uiteraard komt menselijke vooruitgang iedereen ten goede en is het de bron van collectieve welvaart, maar het is cruciaal om productiviteitswinsten eerlijk te verdelen, ook al kunnen kapitalisten terecht beweren dat die winsten het gevolg zijn van hun investeringen.

Volgens de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs zou de opgang van AI 300 miljoen jobs kunnen kosten in de VS en Europa. De OESO, een organisatie van 38 vooral rijke landen, meldt in haar laatste werkgelegenheidsrapport dat 27% van alle jobs kunnen geautomatiseerd worden.

Volgens het laatste rapport over kunstmatige intelligentie van het IMF wordt 60% van de banen in geavanceerde economieën door AI veranderd en van deze 60% zou de helft negatieve gevolgen ondervinden. Ditzelfde instituut, dat men niet kan verdenken van linkse sympathieën, benadrukt het gevaar van groeiende ongelijkheid en het belang van het delen van productiviteitswinsten.

De volgende grafiek uit de VS laat zien hoe de inkomensongelijkheid tussen de 1% beste verdieners en alle andere werknemers in de loop der decennia significant is toegenomen.

Bron: economicsfromthetopdown.com/2020/01/17/debunking-the-productivity-pay-gap/

In 40 jaar is het BBP van de VS met 6,60% per jaar gegroeid (inclusief inflatie). Het mediane loon van een Amerikaanse werknemer is met 3,6% per jaar gestegen, terwijl de Dow Jones aandelenindex, zonder zelfs rekening te houden met dividenden, met 8,8% is gestegen.

Toegegeven, de financiële theorie rechtvaardigt het feit dat, vanwege de onzekerheid over de toekomst, kapitaal een 'risicopremie' opstrijkt. Vergeten we echter niet dat arbeid de enige echte productiefactor is en vooralsnog blijft.

Natuurlijk zal AI ook nieuwe banen creëren. Maar in eerste instantie zullen er behoorlijk wat banen gaan sneuvelen. Volgens een artikel in de Wall Street Journal zal generatieve AI niet alleen routinetaken synthetiseren die door miljoenen mensen achter computers worden uitgevoerd. Een veel groter deel van de witteboordenbanen dreigen te worden ontwricht, inclusief midden- en hogere managementfuncties. 

We dienen ons absoluut zorgen te maken over de sociaaleconomische onevenwichtigheden die onze gemeenschappen nu al ondermijnen. 

Begrijpen wij voldoende het gevaar van buitenlandse bedrijven van wereldformaat die het vermogen van regeringen om op te treden kunnen overweldigen?

Als je dit een interessant artikel vond, deel het dan even via bvb. de sociale media. Dank !

Het blijvend gevaar van schaduwbanken

Het schaduwbankieren is uitgegroeid tot 50% van de zakelijke kredietverlening. Deze sector bestaat uit hedgefondsen, fintechbedrijven en verzekeraars. Deze entiteiten worden niet gereguleerd door autoriteiten en hun leningportefeuille is ondoorzichtig. 

Wat kan er nu in hemelsnaam nog misgaan ?

Gunnar Heinsohn : "Waar te veel jongemannen zijn, vallen er doden"

Op 16 februari 2023 overleed in Gdansk (Polen) socioloog, demograaf, oorlogsdeskundige en genocidespecialist Gunnar Heinsohn. Professor Heinsohn werd in november 1943 in de buurt van de stad geboren. Tot zijn pensionering in 2009 doceerde de sociale wetenschapper sociale pedagogie aan de Universiteit van Bremen en, tot 2020, oorlogsdemografie aan het NATO Defense College in Rome. Hij had een unieke kijk op de sociaal-economische context van onze tijd.

Het volgende artikel dateert uit 2006, toen er nog geen vluchtelingencrisis was. Daarom kan u het interview met professor Heinsohn met een open geest lezen en nadenken over wat er vandaag gaande is. 

"Wanneer moeders gedurende tientallen jaren of zelfs eeuwen gemiddeld 6 tot 8 kinderen krijgen, dwz. 3 tot 4 zonen, dan komen er moeilijkheden. Slechts één of hooguit twee zonen kunnen worden voorzien van een sociale positie. De overtollige derde en vierde broer, ambitieus en op vechtleeftijd, emigreren - of nemen hun maatschappelijke positie met geweld in. Als er te veel jongemannen zijn, vallen er doden. Misdaad, burgeroorlogen, genocides tegen minderheden, revoluties, internationale oorlogen en kolonisatie blijven dan niet uit."

"Als ten minste 30% van alle mannen in een samenleving behoort tot de leeftijdsgroep tussen 15 en 29 jaar of ten minste 20% tot de leeftijdsgroep tussen 15 en 25 jaar, dan is er sprake van een te grote jeugdpopulatie ('youth bulge')."

"Europa had vanaf het jaar 1500 vier eeuwen lang een toestand van continue 'jeugdoverbevolking'. Nadat de pest de bevolking drastisch had gereduceerd, werd Europa demografisch opgewaardeerd. Het begin van de heksenjachten roeide de vroedvrouwen uit en daarmee ook het grootste deel van de kennis over anticonceptie. In de Middeleeuwen steeg het geboortecijfer van 2 tot 3 kinderen per vrouw naar een constante 7 tot 8 kinderen."

"Het overschot aan zonen verklaart waarom mensen elk jaar oorlog voerden, waarom burgeroorlogen, revoluties en uitroeiingen onophoudelijk plaatsvonden en waarom Europa in deze tijd de wereld veroverde en, gemotiveerd door het christendom, in 400 jaar 90% van de aarde vermoordde en onderwierp. In Spanje werden kolonisten zelfs 'secundones' genoemd, 'tweede zonen'. Dit betekende ook derde of vierde 'overtollige broers' die bloedbaden en genocide organiseerden in Zuid-Amerika."

"(...) Het geweld dat wordt aangewakkerd door de jeugd heeft niets te maken met honger. Integendeel: degenen die deelnemen aan moordpartijen zijn meestal goed doorvoed. Niets anders dan het innemen van maatschappelijke posities wordt de inzet van schietgeweld."

"Ze hebben - onbewust - een idee, een voorwendsel nodig voor hun acties. En er zijn altijd geschikte teksten en ideeën te vinden. Of het nu de Bijbel, de Koran of Marx is. Ideologieën en religies lossen het probleem op omdat die zeggen: je doodt niet, je spreekt recht. Er is iets slechts, iets ongelovigs dat uitgeroeid moet worden. En de jongemannen doden dan voor het realiseren van een religieus land, een rechtvaardig land, een groot land."

"De totale moslimbevolking is binnen een tijdspanne van 100 jaar vertienvoudigd van 150 miljoen naar 1,5 miljard (...). In de islamitische wereld waren er rond 1950 gemiddeld 6 tot 8 kinderen per vrouw. Dat betekent 3 tot 4 zonen per vrouw. Als ze in 1950 geboren werden, waren ze in 1970 twintig jaar oud. In deze periode, tussen 1970 en 1990, dat is wanneer de grote interne onrust in deze landen begint, dat is wanneer het moorden in de islamitische landen een aanvang neemt."

"De Palestijnse jeugd is van alle jongerenpopulaties een van de felste. En wel om een speciale reden: alle Palestijnen die in kampen wonen zijn vluchtelingen. En al hun kinderen die daar geboren worden, een eerste of een tiende, zijn automatisch ook vluchtelingen en worden gevoed, opgeleid en medisch verzorgd door de vluchtelingenorganisatie van de wereldgemeenschap. Maar wat het Westen zich niet realiseert in zijn vriendelijke houding is dat het wel betaalt voor de kraamklinieken, maar niet kan zorgen voor structuren waar de jongemannen kunnen worden in ondergebracht."

"Als we ons in Duitsland hadden vermenigvuldigd zoals de Palestijnen in de Gazastrook, dan zouden er nu 550 miljoen Duitsers zijn. En er zouden 80 miljoen jonge mensen tussen de 15 en 30 jaar zijn. Denk je dat die 80 miljoen jonge Duitse mannen tien keer zo pacifistisch zouden zijn als de 7 miljoen die we nu hebben?"

"In islamitische landen zijn er vandaag de dag 300 miljoen zonen die jonger zijn dan 15 jaar. Ze zijn allemaal al geboren, het gaat hier dus niet om een voorspelling. Ze zullen de komende 15 jaar 15 tot 30 jaar oud zijn. In het beste geval komen er 100 miljoen thuis te zitten. Maar 200 miljoen onder hen zijn een potentiële bron van geweld. Waarschijnlijk in die landen zelf, maar mogelijk ook internationaal."

"Welk specifiek advies zou u de Britse generaals geven? Om niet tussenbeide te komen als er ergens een jongerenconflict uitbreekt. (...). In een structurele situatie van een te groot 'jongemannenoverschot' kunnen de goeden van vandaag snel de slechten van morgen worden. Om de situatie te kalmeren, zou je veel soldaten permanent moeten inzetten - en het Westen heeft die niet."

Commentaar systeemcrisis: Waarom voeren onze politici geen onderzoek uit voordat ze een militaire interventie propageren of ongecontroleerde immigratie toestaan?

Bron: https://www.nzz.ch/articleeo5x7-ld.107177

Als je dit een interessant artikel vond, deel het dan even via bvb. de sociale media. Dank !

Cognitieve dissonantie

 

"Soms zijn mensen heel sterk verbonden met een bepaalde kernovertuiging. Wanneer ze vervolgens worden geconfronteerd met het bewijs dat volledig tegen die overtuiging ingaat, zal dat nieuwe bewijs niet worden geaccepteerd. 

Het wel accepteren van deze waarheid zou voor hen bijzonder oncomfortabel zijn, hetgeen we aanduiden met de term cognitieve dissonantie. En omdat het voor hen zo essentieel is om deze kernovertuiging te beschermen, zullen ze alles rationaliseren, negeren en zelfs volledig ontkennen, wat niet past bij die kernovertuiging."

Citaat van psychiater en auteur Frantz Fanon (1925 - 1961) uit zijn boek 'Peau noire, masques blancs'

'Back to the fifties' als we het klimaat willen redden

Een bevriend stel heeft maatregelen genomen nadat hun dochter vertelde dat ze het helemaal eens is met de blokkades van autosnelwegen door Extinction Rebellion (ER). Ze hebben besloten om haar te helpen met het voorkomen van de door ER aangekondigde "massale uitroeiing en het verdwijnen van hele ecosystemen". Hun dochter moet weer een toekomst krijgen en de planeet dient te worden afgekoeld. We laten hen nu aan het woord:

"Dat doen we als volgt: ze gaat voortaan op de fiets naar school, want wegbrengen met de auto kost brandstof. Natuurlijk wordt het straks winter en dan wil ze met de bus, maar zolang dat een dieselbus is, lijkt dat ons niet bevorderlijk voor het klimaat. Nu vraagt ze natuurlijk om een elektrische fiets, maar we hebben haar de verwoestingen aan de natuur laten zien ten gevolge van de lithiumwinning, dus wordt het gewoon trappen. Dat is goed voor haar, wij fietsten vroeger ook naar school.

Om alvast te wennen aan 'het van het gas af moeten' hebben we de radiator in haar kamer afgekoppeld. Het daalt er nu 's avonds tot 12 graden, maar in de winter zou het weleens kunnen gaan vriezen. In dat geval hebben we beloofd dat ze een extra trui, muts, winterjas en handschoenen krijgt. Om dezelfde reden hebben we afgesproken dat ze voortaan alleen een koude douche neemt. Kleding wassen doet ze voortaan zelf, met het wasbord, want de wasmachine is nu eenmaal een stroomverbruiker en de wasdroger al helemaal. Dat kan natuurlijk niet meer.

Nu we het toch over de kleding hebben: die ze nu heeft is allemaal synthetisch, dus gemaakt van aardolie. Maandag brengen we daarom alles naar de kringwinkel. We hebben een ecologische winkel ontdekt waar uitsluitend kleding wordt verkocht uit ongeverfde en ongebleekt linnen, wol en jute. We denken niet dat het haar mooi staat, zelfs dat ze uitgelachen gaat worden, maar dat is wat ze moet over hebben voor het klimaat. Katoen is uit den boze, dat komt uit verre landen en er worden bestrijdingsmiddelen voor gebruikt.

Straks om 19:00 uur zetten we de Wi-Fi uit en die gaat pas morgen na het avondeten weer even aan. Op die manier sparen we elektriciteit, heeft ze geen last van elektrostress en is ze totaal geïsoleerd van de buitenwereld, zodat ze zich beter op haar huiswerk kan concentreren. Om elf uur 's avonds schakelen we de stroom uit, dan is het echt helemaal donker. Dat scheelt een hoop CO2. Ze gaat niet meer op wintersport. Ze gaat niet meer mee op welke vakantie dan ook, want onze vakantiebestemmingen zijn praktisch onbereikbaar met een fiets. Terug naar de CO2-uitstoot en voetafdruk van je overgrootouders betekent domweg dat je ook gaat leven zoals je overgrootouders en die hadden nooit vakantie en zelfs geen fiets. 

Dan hebben we het nog niet over eten gehad. Geen CO2-afdruk betekent geen vlees, geen vis en geen gevogelte meer. Vleesvervangers op basis van soja zijn ook uit den boze want soja groeit immers waar eerst regenwoud was. Ook geen geïmporteerd voedsel meer, want dat heeft een negatief ecologisch effect. En absoluut geen chocolade uit Afrika, geen koffie uit Zuid-Amerika en geen thee uit Azië. Uitsluitend nog aardappelen, groenten en fruit uit eigen land en alleen van de koude grond, want broeigassen draaien op verwarmingsketels, CO2 en kunstlicht. Dat is slecht voor het klimaat. Brood kan nog, maar boter, melk, eieren, kaas, yoghurt, kwark en room komen van kippen en koeien en die stoten CO2 uit. Geen ijsjes in de zomer. Geen frisdrank en geen bier, want die belletjes zijn immers CO2. 

Ook gaan we alle plastic uitbannen, want dat komt uit chemische fabrieken. Ook alles van staal en aluminium moet weg. Heeft u weleens gezien wat een energie zo'n hoogoven of aluminiumsmelterij verbruikt? 

En ten slotte krijgt ze ook geen make-up, zeep, shampoo, crème, lotion, conditioner of tandpasta meer. Het maandverband wordt er een van linnen, net als vroeger."

Van 23 september tot eind 2024 : wereldschokkende openbaringen en gebeurtenissen

Het voorrecht van alle echte profetie is om dingen te voorspellen aan het volk, aan de mensen, die ze allemaal niet kunnen en willen geloven. Profetie is waardeloos. Dat moet wel. Dat is ook zo. Want profetie valt overtuigingen en geloofssystemen aan. En dat resulteert dus in ontkenning of verontwaardiging. Zij die nog ogen hebben om te zien, oren om te horen en wiens zes zintuigen nog functioneren, weten het al lang: het gaat met de wereld bergafwaarts. 

In het verre verleden hebben vele profeten, zieners en visionairen voorspellingen geformuleerd over onze tijd. Nostradamus is allicht de bekendste en meest bestudeerde - maar ook de minst begrepen - van al die Cassandra's. Zelfs de Bijbel bevat gesluierde aanwijzingen over hetgeen er in onze tijd te gebeuren staat. Ook vandaag zijn er specialisten die, dikwijls na veel bronnenonderzoek en het bestuderen van allerlei cycli, in staat zijn om in de toekomst te kijken. 

Heel merkwaardig is dat de datum van 23 september 2023 (23 september is Jom Kipoer, de heiligste dag in het jodendom en tussen 19 en 23 september vindt er in New York een VN-top plaats) blijkbaar gecodeerd aanwezig is in talrijke films en muziekclips. Zelfs zodanig dat het erop lijkt dat het grote publiek als het ware werd geprogrammeerd om deze datum te verankeren in het collectieve onderbewustzijn. Uit die film- en videobeelden komt bijvoorbeeld naar voren dat  New York zou getroffen worden door grote ontploffingen (Plutonium-239 wordt gebruikt in kernwapens) en/of een tsunami.

We kunnen en willen geen concrete voorspellingen doen - als trendwatcher kijken we in de eerste plaats naar tendensen - maar er zijn zoveel elementen die samenkomen, zoveel signalen, dat deze niet geheel mogen worden genegeerd. Onderaan dit stuk vindt u een overzicht van geraadpleegde bronnen.

Uit alle onderzochte informatie hebben we de volgende mogelijke gebeurtenissen geselecteerd die ons enigszins plausibel lijken :

• Een schokkende gebeurtenis in de VS, meer bepaald in New York (verschillende voorspellers beweren dat ze zulks nog nooit gezien hebben). Het kan gaat om een natuurevenement, een weer gerelateerd fenomeen (storm of tsunami) met bepaalde technologische uitwerkingen (stroomonderbrekingen, de uitval van het online systeem). Men hoeft geen aandachtig waarnemer te zijn om vast te stellen dat de laatste jaren zich steeds meer natuurrampen voordoen. De lijst is haast eindeloos: aardbevingen in Turkije en Marokko, een waterbom in Wallonië, overstromingen in Pakistan, Noord-Italië en elders, de vulkaanuitbarsting in Tonga, bosbranden overal ter wereld, het drama in Maui enz.).

• Een schokkend politiek evenement in de VS waarbij een of meerdere opzienbarende geheimen aan het licht komen. Welke - onaangename - waarheid kan onverwacht en dramatisch, bijvoorbeeld door een klokkenluider zoals Edward Snowden, openbaar worden gemaakt? Enkele voorbeelden: 

1. De mogelijke machinaties van Joe en Hunter Biden in Oekraïne (link). 
2. De bewering dat de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020 vervalst werd (link).
3. De mogelijk onaangename waarheden omtrent het ontstaan en het beheer (statistieken, mondmaskers, lockdowns, vaccins enz) van de pandemie van 2020-2021.
4. De bewering van de op grote schaal georganiseerde kinderhandel en kindermisbruik door een deel van de elite.
5. Het mogelijk bekendmaken van het bestaan van - en contacten met - buitenaardse beschavingen.

&&&

Uiteraard horen bovenstaande mogelijkheden stuk voor stuk thuis in het grote arsenaal van de complottheorieën. Andere dergelijke theorieën gaan over de onware klimaat- en stikstofcrisis, de gefabriceerde migratie- en asielcrisis, technologieën die het weer kunnen manipuleren, het bestaan van gerichte energiewapens enz. Het zou dan ook een grote schok zijn mocht een of meerdere van deze theorieën waar blijken te zijn. In deze zijn en blijven harde bewijzen evenwel een absolute noodzaak. Hoe dan ook is het voor aandachtige waarnemers al langer duidelijk dat men essentiële informatie over essentiële aangelegenheden voor ons verborgen houdt.

Het kan een hele tijd duren vooraleer de waarheid over hebzucht en corruptie, bijvoorbeeld op regeringsniveau, aan de oppervlakte komt. En de kans is groot dat we in de komende dagen, weken en maanden hierover veel meer zullen vernemen. De wereld zal allicht diep gaan beseffen dat we grootschalig werden bedrogen en dat er boven onze hoofden allerlei (zeer) onfrisse toestanden plaatsvonden en nog steeds plaatsvinden. Dat zal voor de meesten onder ons niet alleen tot grote verbijstering leiden, maar vooral ook moeilijk verteerbaar, pijnlijk en zelfs hartverscheurend zijn. 

Onze energetische-, financiële-, economische-, sociale- en politieke systemen zijn veel kwetsbaarder dan ons door politici en media wordt verteld (lees o.a. hier, hier, hier en hier). Hetgeen nu naar buiten zal komen, zal de perceptie omtrent ons maatschappelijk systeem diepgaand aantasten en veranderen. We leven in turbulente tijden en met deze mogelijke nieuwe onthullingscrisis - als we het tenminste houden op een komende politieke schok - komt er nog een nieuwe lading disruptie bovenop.

&&&

Het wordt slechter vooraleer het beter wordt. Zoals wij het zien verkeert de wereld in een proces van transformatie zoals onze generatie nog nooit heeft meegemaakt. Onze maatschappelijke inrichting is in meerdere opzichten disfunctioneel geworden. Er komen echter beslist nieuwe systemen die de belangen van u en mij beter zullen dienen. In een niet te verre toekomst zal het volk, meer dan nu het geval is, de dienst uitmaken op het politieke toneel. De politieke macht, de politieke besluitvorming zal goeddeels terechtkomen bij de bevolking. Het doordrukken van allerlei (verborgen) agenda's zal stoppen.

Uiterlijke zekerheden zullen afnemen en mogelijk verdwijnen. Onze aandacht en focus dient zich daarom meer te gaan verplaatsen naar het ontwikkelen en verwerven van innerlijk bewustzijn en innerlijke zekerheden.

Het klinkt wollig maar we zijn, ondanks alles, op weg naar een betere wereld. In de ondergrond van de samenleving zijn namelijk velen doende om na te denken en te werken aan meer gelijkheid, rechtvaardigheid, samenwerking en verbinding.

Beperkt overzicht geraadpleegde bronnen:

- https://www.youtube.com/watch?v=j635Cv2aOlA

- https://www.youtube.com/watch?v=NcbmUFjDEMk&t=13s

- https://www.youtube.com/watch?v=00d1TbFC6R4&t=16s

- https://www.youtube.com/watch?v=xdBBaukKqZs

- https://www.youtube.com/watch?v=2pKmWBsgFOk

- https://www.youtube.com/watch?v=H0ftAxKXZ9U&t=3s

- https://www.youtube.com/watch?v=H0ftAxKXZ9U&t=3

- https://www.youtube.com/watch?v=MSulTbCyt1k

- https://www.youtube.com/watch?v=-K6pPPuSbWQ

- https://www.youtube.com/watch?v=8Z2PP8WPtdU

De moderne wereld kan niet bestaan zonder ammoniak, kunststoffen, staal en cement

Vaclav Smil is emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Manitoba in Canada. Hij schreef meer dan veertig boeken over onderwerpen zoals energie, milieu, bevolking, voedsel, technische innovatie, risicobeoordeling en overheidsbeleid. Dit artikel is een samenvatting van zijn voorlaatste boek uit 2022 : "Zo zit de wereld in elkaar - wat de wetenschap ons leert over het verleden, het heden en de toekomst".

Moderne samenlevingen zouden onmogelijk zijn zonder de massaproductie van veel door de mens gemaakte materialen. Tot de jaren zeventig hadden we zonder microchips of pc's een welvarende westerse beschaving met veel voedsel, materieel comfort en met toegang tot behoorlijk onderwijs en gezondheidszorg. In de jaren negentig slaagden we er in om zonder smartphones en sociale media economieën uit te breiden, de nodige infrastructuur uit te bouwen en de wereld met straalvliegtuigen te verbinden.

Vier essentiële materialen

Vier materialen scoren het hoogst op de schaal van noodzakelijkheid en vormen de vier pijlers van de moderne beschaving: ammoniak, kunststoffen, staal en cement. Deze bouwstoffen zijn in grotere hoeveelheden nodig dan andere essentiële grondstoffen. De wereld produceert nu jaarlijks ongeveer 4,5 miljard ton cement, 1,8 miljard ton staal, bijna 400 miljoen plastic en 180 miljoen ton ammoniak. 

Ammoniak

Ammoniak verdient de toppositie als onze belangrijkste grondstof. Want de synthese ervan is de basis van alle stikstofmeststoffen en zonder die toepassingen zou het onmogelijk zijn om vandaag bijna de helft van 8 miljard mensen te voeden. In het dichtstbevolkte land ter wereld is die afhankelijkheid zelfs nog groter: het voeden van drie op de vijf Chinezen houdt ermee verband. Andere uitvindingen bieden ons comfort, gemak of rijkdom of verlengen ons leven. Stikstofmeststoffen zijn daarentegen onmisbaar voor het overleven van miljarden mensen. Daarom is de synthese van ammoniak het meest bijzondere voorbeeld van technische vooruitgang in de geschiedenis. 

Kunststoffen

Kunststoffen zijn een grote groep synthetische organische materialen die gemeen hebben dat men ze in de gewenste vorm kan gieten. Ze zijn werkelijk overal aanwezig. Terwijl ik dit artikel typ, zijn de toetsen van mijn Dell laptop gemaakt van acrylonitril-butadieen-styreen, zit ik op een draaistoel die bekleed is met polyester stof en rusten de nylon wielen op een polycarbonaat beschermingsmat. 

Kunststoffen zijn onmisbaar in de gezondheidszorg in het algemeen en in ziekenhuizen in het bijzonder. Het leven vangt aan in kraamafdelingen en eindigt in intensive care afdelingen. In die inrichtingen wemelt het van de plastic voorwerpen die van verschillende soorten PVC zijn gemaakt: flexibele slangen (voor het voeden van patiënten, het toedienen van zuurstof en het controleren van de bloeddruk), katheters, intraveneus materiaal, bloedzakken, steriele verpakkingen, dienbladen en bekkens, bedpannen en bedhekken, thermische dekens.

Staal

De sterkte, duurzaamheid en veelzijdigheid van staal bepaalt het uiterlijk van de moderne beschaving en maakt de meest fundamentele functies mogelijk. Staal is het meest gebruikte metaal en het geeft vorm aan talloze zichtbare en onzichtbare kritieke onderdelen van de moderne beschaving. Denk aan wolkenkrabbers, windturbines, (land)bouwmachines, olietankers, vangrails maar ook aan scalpels, naainaalden en blikverpakkingen. Bovendien zijn bijna alle andere metaal - en niet-metaalproducten geëxtraheerd, verwerkt, gevormd, afgewerkt en verdeeld met gereedschappen en machines die van staal zijn gemaakt. De gemiddelde auto bevat ongeveer 900 kg staal en in 2022 produceerde de wereld zo'n 62 miljoen personenauto's per jaar.

Cement

Cement is natuurlijk het hoofdbestanddeel van beton: in combinatie met zand, grind en water is dit het meest gebruikte materiaal. Moderne steden zijn belichamingen van beton, net als bruggen, tunnels, wegen, dammen, landingsbanen en havens. China produceert tegenwoordig meer dan de helft van alle cement ter wereld. Verbazingwekkend is alleszins dat de wereld nu in één jaar meer cement verbruikt dan in de hele eerste helft van de 20e eeuw.

Gemeenschappelijke kenmerken

Deze vier materialen, die zo verschillend zijn in hun eigenschappen en kwaliteiten, hebben drie gemeenschappelijke kenmerken: 

• ze zijn niet gemakkelijk te vervangen door andere materialen (zeker niet in de nabije toekomst of op wereldschaal); 
• we zullen er in de toekomst veel meer van nodig hebben;
• hun massaproductie is sterk afhankelijk van de verbranding van fossiele brandstoffen

Organische meststoffen kunnen synthetische ammoniak niet vervangen: hun stikstofgehalte is te laag en ze zijn in onvoldoende mate in de wereld aanwezig, zelfs niet als men alle mest en gewasresten zou recycleren. Geen enkel ander materiaal biedt zoveel voordelen voor lichte en tegelijk duurzame toepassingen als kunststoffen. Geen enkel ander metaal is tegelijk zo betaalbaar en sterk als staal. Geen enkel ander in massa geproduceerd materiaal is zo geschikt voor het bouwen van stevige infrastructuur als beton (vaak versterkt met staal).

Toekomstige behoeften

In de toekomst zouden landen met hoge inkomens hun kunstmestgebruik kunnen verminderen door minder vlees te eten en minder te verspillen. China en India, de twee grootste gebruikers, zijn eveneens in staat om hun buitensporige kunststoftoepassingen af te bouwen. Maar Afrika, het continent met de snelst groeiende bevolking, blijft verstoken van kunstmest, ook al is het een grote voedselimporteur. De Afrikaanse hoop op een grotere voedselzelfvoorziening is afhankelijk van het toegenomen gebruik van stikstof. Want het ammoniakgebruik op het continent bedraagt immers minder dan een derde van het Europese gemiddelde. 

Er zullen in de toekomst meer kunststoffen nodig zijn om de vergrijzing op te vangen, de infrastructuur uit te breiden (bvb. pijpleidingen) en voor toepassingen in het transport (denk aan het interieur van vliegtuigen en van hogesnelheidstreinen). Lagelonenlanden kampen zowel met een onderontwikkelde infrastructuur als transportuitrusting en dus zal de behoefte aan staal allicht toenemen. Er zal ook meer cement nodig zijn om beton te maken. In de rijke landen dient men de in verval geraakte infrastructuur en transport te repareren (in de nationale technische beoordelingen in de VS krijgen alle sectoren waar beton domineert - dammen, wegen, luchtvaart - een 'D'). En in de ontwikkelingslanden is er de noodzaak om steden en transport uit te breiden. 

Geen windenergie zonder olie

Bovendien zal de overgang naar hernieuwbare energiebronnen enorme hoeveelheden staal, beton en kunststoffen vergen. Geen  duidelijker symbool van "groene" elektriciteitsopwekking dan windturbines. De fundering van een windturbine is van gewapend beton, de mast, gondel en rotor van staal en de enorme bladen bestaan uit energie-intensieve - en moeilijk te recycleren - kunststofharsen. Al deze gigantische onderdelen moeten met speciale vrachtwagens (of schepen) naar de installatielocaties worden gebracht en met grote stalen kranen worden opgebouwd. De tandwielkasten van de turbines moeten herhaaldelijk met olie worden gesmeerd. Deze windmolens zouden pas echt groene elektriciteit opwekken als al deze materialen zonder fossiele brandstoffen werden gemaakt.

Fossiele brandstoffen blijven onmisbaar

Bij ammoniaksynthese wordt aardgas gebruikt als bron van waterstof en als energiebron om zowel te voorzien in hoge temperatuur als hoge druk. Ongeveer 85% van alle kunststoffen zijn gebaseerd op eenvoudige moleculen die afkomstig zijn van aardgas en ruwe olie. Ook koolwaterstoffen leveren energie voor syntheses. De productie van staal gebeurt met het smelten van ijzererts in hoogovens samen met cokes, die gemaakt wordt van steenkool met toevoeging van aardgas. Cement produceert men door gemalen kalksteen, klei en leisteen te verhitten in grote ovens, die op hun beurt verwarmd worden met fossiele brandstoffen van lage kwaliteit (steenkoolgruis, petroleumcoke en zware stookolie). 

Samengevat vertegenwoordigen deze vier onmisbare materialen ongeveer 17% van de jaarlijkse globale energievoorziening en veroorzaken ze ongeveer 25% van alle CO2-uitstoot (door de verbranding van fossiele brandstoffen). De grootte en de omvang van deze afhankelijkheid maken het koolstofvrij maken van de vier pijlers van de moderne beschaving tot een ongewone uitdaging. Want het vervangen van fossiele brandstoffen in hun productieproces zal veel moeilijker en duurder zijn dan het opwekken van meer elektriciteit uit hernieuwbare omzettingen. Uiteindelijk zullen nieuwe procedés het overnemen, maar momenteel zijn er geen alternatieven onmiddellijk beschikbaar om een groot deel van de  wereldwijde capaciteit te vervangen. En de ontwikkeling van andere oplossingen zal tijd vergen.

Waterstof en biomassa

De synthese van ammoniak en het smelten van staal kunnen in principe gebaseerd worden op waterstof in plaats van op aardgas en cokes. We weten hoe we dat moeten doen. Maar het zal nog wel even duren voordat we honderden miljoenen tonnen groene waterstof kunnen produceren die ontstaat uit de elektrolyse van water met behulp van wind- of zonnestroom (vrijwel alle waterstof van vandaag is afkomstig van aardgas en steenkool). De beste voorspelling is dat groene waterstof in 2030 2% van het wereldwijde energieverbruik zou leveren, veel minder dan de honderden miljoenen tonnen die uiteindelijk nodig zullen zijn om de ammoniak- en staalproductie koolstofvrij te maken. Het koolstofvrij maken van de cementproductie  door gebruik te maken van afvalmaterialen en biomassa kan daarentegen slechts tot op zekere hoogte worden gerealiseerd; nieuwe processen zullen noodzakelijk zijn. Op dezelfde manier is er geen eenvoudige manier om de productie van plastic koolstofvrij te maken : de maatregelen hiertoe zullen variëren van plantaardige grondstoffen tot meer recyclage en vervanging door andere materialen.

Nieuwe materiaalafhankelijkheden

Naast deze vier materiaalpijlers ontstaan er nieuwe en zeer energie-intensieve materiaalafhankelijkheden. Het beste voorbeeld hiervan zijn elektrische auto's. Een typische lithiumbatterij van ongeveer 450 kilo bevat ongeveer 11 kilo lithium, bijna 14 kilo kobalt, 27 kilo nikkel, meer dan 40 kilo koper, 50 kilo grafiet en ongeveer 181 kilo staal, aluminium en kunststoffen. Opdat er met deze materialen één auto kan gebouwd worden, moet er ongeveer 40 ton erts worden verwerkt. De lage concentratie in de ertsen van vele van de genoemde materialen maakt echter dat er in totaal maar liefst 225 ton grondstof moet worden gewonnen en verwerkt. En een doorgedreven elektrificatie van het wegverkeer zou al snel een jaarlijkse vermenigvuldiging met tientallen miljoenen eenheden vereisen!

Moderne economieën zullen altijd gebonden zijn aan grote materiaalstromen : 

• ammoniak houdende meststoffen om de nog steeds groeiende wereldbevolking te voeden
• kunststoffen, staal en cement die nodig zijn voor nieuwe gereedschappen, machines en infrastructuur 
• nieuwe inputs die nodig zijn om zonnecellen, windturbines, elektrische auto's en accu's te produceren

En totdat alle energie die wordt gebruikt om deze onmisbare materialen te winnen en te verwerken afkomstig is van duurzame energiebronnen, zal de moderne beschaving fundamenteel afhankelijk blijven van fossiele brandstoffen. Noch artificiële intelligentie, noch apps, noch allerhande beweringen over een komende "dematerialisatie" zullen dat veranderen. 

Als je dit een interessant artikel vond, deel het dan even via bvb. de sociale media. Dank !